چون در بعضى از احكام شارع، مناط حكم قرار گرفته است، شباهت به وصف مناسب دارد و به دليل اين كه همواره همراه حكم مى آيد، ولى مناسبت آن با حكم ثابت نشده است، شباهت به وصف طردى دارد[2]

نكته دوم:

وصف شبهى از وصف مناسبت پايين تر و از وصف طردى بالاتر است، زيرا وصف مناسب وصفى است كه با حكم شارع تناسب دارد و براى مجتهد انگيزه ايجاد مى كند، ولى وصف شبهى تنها در برخى موارد، مورد توجه شارع قرار گرفته و با حكم تناسبى ندارد و وصف طردى وصفى است كه نه مورد توجه شارع است و نه با حكم تناسب دارد بلكه صرفاً همراه حكم است.

2 و 1. زهيرالمالكى، محمد ابوالنور، اصول الفقه، ج 4، ص (100-99).

زحيلى، وهبه، اصول الفقه الاسلامى، ج 1، ص 661.

جناتى، محمد ابراهيم، منابع اجتهاد (از ديدگاه مذاهب اسلامى)، ص 304.

اصغرى، محمد، قياس و سير تكوين آن در حقوق اسلام، ص 188.

شَبَه (وصف)

ر.ك: وصف شبهى

شبهات اثنائيه

ر.ك: شك لاحق

شبهات بدوى

ر.ك: شبهه بدوى

شبهات تحريف

شبهات مربوط به تحريف قرآن

شبهات تحريف، به ادله اى گفته مى شود كه موهم تحريف قرآن بوده و از سوى عده بسيار قليلى، طرح گرديده است. از آن جايى كه اكثريت قريب به اتفاق علماى اسلام به عدم تحريف قرآن معتقد هستند، اين شبهات را با پاسخ هاى مستدل، رد نموده اند و چون اين ادله با نص صريح قرآن منافات دارد به آنها شبهه، اطلاق گرديده است.

يكى از اين شبهات، اين است كه پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) در روايتى فرمود: «شما اى امت من! سنت امت هاى پيشين را پيروى خواهيد كرد و پاى خود را جاى پاى آنان خواهيد گذاشت»، اين در حالى است كه يكى از كارهاى يهود آن بود كه كتاب هاى خود را تحريف كرد.

جواب آن است كه در اصل حديث شكى وجود ندارد، اما اين حديث نمى فهماند كه شما در تمام مسائل حتى در تحريف مثل آنها هستيد، بلكه بايد ديد آن حضرت در چه مقامى سخن گفته است، زيرا عدم توجه به اين نكته نتايج خوبى به دنبال ندارد; براى مثال، آنها گوساله پرستى كردند و مدت ها در بيابان سرگردان بودند، ولى امت اسلامى چنين نكرد و دچار آن عذاب نيزنشد.

مكارم شيرازى، ناصر، انوار الاصول، ج 2، ص (366-361).

جناتى، محمد ابراهيم، منابع اجتهاد (از ديدگاه مذاهب اسلامى)، ص (46-43).

شبهات تحريميه

ر.ك: شبهه تحريمى

شبهات حكميه

ر.ك: شبهه حكمى

شبهات در اطراف علم اجمالى

ر.ك: شبهه مقرون به علم اجمالى

شبهات مصداقيه

ر.ك: شبهه مصداقى

شبهات مفهوميه

ر.ك: شبهه مفهومى

شبهات مقرون به علم اجمالى

ر.ك: شبهه مقرون به علم اجمالى

شبهات موضوعيه

ر.ك: شبهه موضوعى

شبهات وجوبيه

ر.ك: شبهه وجوبى

شبهه

ر.ك: شك

شبهه ابتدايى

ر.ك: شبهه بدوى

شبهه ابن قبه

يكى از شبهات پيرامون امكان تعبّد به مطلق ظنّ

شبهه ابن قبه، عبارت است از اعتقادى كه شخصى به نام «محمد بن عبدالرحمن بن قبه رازى» درباره محال بودن امكان تعبد به مطلق ظن دارد، و چون اعتقاد او مخالف نظر مشهور فقها و متكلمان امامى است و بطلان آن روشن است، به آن «شبهه ابن قبه» اطلاق شده است.

توضيح:

از آن جا كه حجيت ظن به خلاف قطع ذاتى نيست و احتياج دارد كه شارع آن را در حق مكلفان حجت قرار دهد، اين بحث مطرح شده است كه آيا امكان تعبد به ظن وجود دارد يا نه; يعنى آيا شارع مى تواند ظن را حجت قرار دهد و مكلف را به آن متعبد سازد، به گونه اى كه مكلف عملى را كه بر اساس اماره ظنى انجام مى دهد به خداوند نسبت دهد و بگويد: چون مولا دستور داده، من انجام مى دهم يا نمى تواند آن را به خداوند نسبت دهد؟

«ابن قبه» بر خلاف مشهور اعتقاد دارد در نظر عقل با صرف نظر از هر گونه دليل و با فرض اين كه دليلى بر اين تعبد وجود نداشته باشد تعبد به ظن محال و ممتنع است، و اگر شارع