responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : فرهنگ نامه اصول فقه نویسنده : مرکز اطلاعات و منابع اسلامی    جلد : 1  صفحه : 47

سخنى با خواننده

جايگاه و ضرورت علم اصول

علم اصول و علم فقه به يكديگر وابسته اند همانند وابستگى فلسفه و منطق. علم اصول فقه، مهم ترين علمى است كه تسلط بر آن براى فقيه ضرورت دارد هر چند فقيه مى بايست بر علوم زيادى مقدمتاً آگاه باشد ولى اهميت هيچكدام مانند اصول فقه نيست.

علم اصول در واقع علم دستور استنباط است. كه روش صحيح استنباط احكام شرعى از منابع فقه را بيان مى كند و عناصر مشتركى كه در عمليات استنباط و حكم شرعى به كار مى آيند را مشخص مى نمايد. از اين رو علم اصول مانند علم منطق يك علم دستورى است يعنى در اين علم درباره يك سلسله «بايد»ها سخن مى رود نه درباره يك سلسله «است»ها.[1]

در ابتدا، اهميت بحث و بررسى درباره عناصر تأثير گذار در استنباط و عوامل اصلى و مشترك آن خيلى روشن نبود اما بتدريج، با وسعت پيدا كردن عمليات استنباط و تفكر فقهى، اهتمام به عناصر مشترك و پرداختن به مسايل اصولى به صورت مستقل پديد آمد و ضرورت آن به حدى رسيد كه به عنوان علمى به قاعده، شكلى منطقى به خود گرفت و مستقل شناخته شده. ناگفته پيداست كه اين امرى طبيعى است، زيرا هيچ علمى ناگهانى پيدا نمى شود. بلكه حالت تدريجى دارد. ابتدا به صورت يك سرى انديشه هاى پراكنده و ناپيوسته ظاهر مى شود و كم كم به شكل مجموعه هايى منسجم و مرتبط در مى آيد و سپس شكلى منطقى به خود مى گيرد و با نظام واره اى معنادار در قالب يك علم بروز مى نمايد و به همين دليل بعضى براى علم اصول فقه نيز دوره تولد، مرحله تحول و دوران كمال تصوير و توصيف كرده اند.

علم اصول پديده اى تفنّنى نيست كه به سبب تنوع فكرى و مباحث صرفا علمى ايجاد شده باشد بلكه يك نياز طبيعى است كه در مسير دسترسى به احكام شرعى و وظايف مكلفين ضرورت يافته و براى انجام درست عمليات استنباط و طريقه فهم حكم شرعى، و استخراج آن از منابع و مصادر اسلامى ايجاد شده است. فقها متوجه شدند كه در خلال عمليات استنباط، يك سرى عناصر مشترك وجود دارد كه بدون آنها استنباط ممكن نيست، بدين سان بحث مستقل از اين عناصر مشترك مطرح شد و علم اصول فقه در دامان علم فقه ظهور يافت.

شهيد صدر در كتاب «المعالم الجديده» مى فرمايد: نياز به علم اصول يك نياز تاريخى است... پيدايش علم اصول در پاسخ به نياز و حاجت شديد عمليات استنباط به عناصرمشترك بوده است.

نياز عمليات استنباط به عناصر مشترك يك نياز تاريخى است و با دور شدن از عصر نصوص روز به روز شديدتر و بيشتر مى شود. نياز به بحث و بررسى درباره عناصر مشترك، قواعد عامه، قواعد اصولى و قواعد فقهى مانند حجيت خبر، حجيت

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ


[1]مطهرى، مرتضى، مجموعه آثار، ج 2، انتشارات صدرا، 1381، ص 27 با اختصار

نام کتاب : فرهنگ نامه اصول فقه نویسنده : مرکز اطلاعات و منابع اسلامی    جلد : 1  صفحه : 47
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست