فضلى، عبد الهادى، مبادى اصول الفقه، ص 30.

فيض، عليرضا، مبادى فقه و اصول، ص 32.

نائينى، محمد حسين، اجود التقريرات، ج 2، ص 114.

محمدى، ابوالحسن، مبانى استنباط حقوق اسلامى يا اصول فقه، ص 168.

مشكينى، على، تحرير المعالم، ص 178.

مظفر، محمد رضا، اصول الفقه، ج 2، ص 106.

خبر مؤيد به اصل

ر.ك: خبر مقرّر

خبر ناقل

حديث مخالف مفاد يكى از اصول عملى

خبر ناقل، مقابل خبر مقرّر بوده و به خبرى گفته مى شود كه مفاد آن مخالف با اصلى از اصول عملى مى باشد.

به عبارت ديگر، هر گاه دو خبر با يك ديگر تعارض داشته باشند، به گونه اى كه يكى از آنها مخالف با اصل و ديگرى موافق با اصل باشد، به آن خبرى كه مخالف اصل است، خبر ناقل مى گويند، به اين سبب كه مفاد اين خبر بر خلاف مقتضاى آن اصل است و مكلف را از اصل انتقال مى دهد; براى مثال، اگر عادلى خبر آورد كه نماز جمعه واجب است و عادل ديگرى بگويد حرام است، به خبرى كه افاده وجوب مى كند «ناقل» گفته مى شود، چون مخالف اصل برائت است و مكلف را از مقتضاى اين اصل انتقال مى دهد.

نكته:

هنگام تعارض دو خبر، در تقديم و ترجيح ناقل و مقرر بر يك ديگر ميان اصوليون اختلاف است:

1. برخى معتقدند روايت موافق با اصل مقرر مقدم است;

2. مشهور اصولى ها بر اين عقيده اند كه روايت مخالف با اصل ناقل مقدم است;

3. برخى هم چون مرحوم «شيخ انصارى»، «آخوند خراسانى» و «محقق نايينى» معتقدند هيچ يك از دو خبر مقرر و ناقل بر يك ديگر رجحان ندارند[1]

[1]مكارم شيرازى، ناصر، انوار الاصول، ج 3، ص 584

مجاهد، محمد بن على، مفاتيح الاصول، ص 705.

جزايرى، محمدجعفر، منتهى الدراية فى توضيح الكفاية، ج 8، ص 358.

فاضل تونى، عبد الله بن محمد، الوافية فى اصول الفقه، ص 61.

انصارى، مرتضى بن محمد امين، فرائد الاصول، ج 2، ص (823-820).

محمدى، على، شرح رسائل، ج 7، ص (376-366).

خبر واحد

خبر غير متواتر و غير يقين آور

خبر واحد، كه مقابل خبر متواتر مى باشد، به حديثى گفته مى شود كه به نفسه با نظر به ذاتش و بدون كمك گرفتن از خارج علم آور نبوده و تعداد راويان آن به حد تواتر نرسد، چه راوى آن يك نفر باشد يا چند نفر و چه غير مستفيض باشد يا مستفيض; به عبارت ديگر، خبر واحد، خبرى است كه به حد تواتر نرسيده يا همراه آن قراين قطع آور نباشد. 1

نكته اول:

اگر راويان خبر واحد كمتر از سه - و به قولى دو - نفر باشند به آن، خبر واحد غير مستفيض، و اگر سه - و به قولى دو - نفر يا بيشتر باشند به آن، خبر واحد مستفيض مى گويند.

نكته دوم:

خبر واحد به اعتبار راوى، چهار نوع است: خبر صحيح; خبر حسن; خبر موثق; خبر ضعيف.

نكته سوم:

گاهى مراد از خبر واحد، خبر ضعيف - به دليل ضعف راويان، يا اضطراب در معنا و... - است. اين كاربرد، اخصّ از كاربرد قبلى است.

نيز ر.ك: حجيت خبر واحد.

[1]حيدر، محمد صنقور على، المعجم الاصولى، ص 566

صاحب معالم، حسن بن زين الدين، معالم الدين و ملاذ المجتهدين، ص 177.

طباطبايى حكيم، محمد تقى، الاصول العامة للفقه المقارن، ص 205.

انصارى، مرتضى بن محمد امين، فرائد الاصول، ج 1، ص 108.

مظفر، محمد رضا، اصول الفقه، ج 2، ص (69-68).

حايرى، عبد الكريم، دررالفوائد، ص 379.

غزالى، محمد بن محمد، المستصفى من علم الاصول (به ضميمه فواتح الرحموت بشرح مسلم الثبوت)، ج 1، ص 145.

فضلى، عبد الهادى، مبادى اصول الفقه، ص 28.

نائينى، محمد حسين، اجود التقريرات، ج 2، ص 101.

موسوى بجنوردى، محمد، مقالات اصولى، ص 28.

خضرى، محمد، اصول الفقه، ص 266.

ابو زهره، محمد، اصول الفقه، ص 200.

مكارم شيرازى، ناصر، انوار الاصول، ج 2، ص 163.

حيدرى، على نقى، اصول الاستنباط، ص 194.

مشكينى، على، تحرير المعالم، ص 163.

خبر واحد مجرد از قرينه

ر.ك: خبر مجرد از قرينه

خرق اجماع مركب

ابداع قول مخالف با وجه مشترك ميان اقوال موجود فقها

خرق اجماع مركب، به معناى مخالفت با اجماع مركب است. در جايى كه فقيهان در مسئله اى چند نظر ارايه كرده اند اين پرسش مطرح مى شود كه آيا در اين مسئله مى توان به نظرى كه هيچ يك از آنان به آن قائل نشده اند، عمل كرد; براى مثال، گروهى بگويند با وجود هر كدام از عيب هاى پنج گانه فسخ