آن كه «زراره» از زبان امام صادق(عليه السلام) بگويد سوره در نماز واجب است.

ادله حجيت خبر واحد به يقين شامل اين نوع خبر مى شود، ولى در شمول آن ادله نسبت به خبر با واسطه اشكال شده است.

صدر، محمد باقر، دروس فى علم الاصول، ج 2، ص 174.

حكيم، محمد سعيد، المحكم فى اصول الفقه، ج 3، ص 242.

خبر ثقه

خبر شخص مورد اطمينان از جهت راست گويى

خبر ثقه، خبر واحدى است كه راوى آن ثقه مورد اطمينان از نظر راست گويى باشد.

«ثقه» هميشه صفت راوى است و ثقه بودن راوى ممكن است براى شنونده احراز گشته يا در كتاب هاى رجالى به آن تصريح شده باشد; به خلاف «خبر موثق» كه وصف «موثق» غالباً صفت خود خبر است و راويان آن بايد در كتاب هاى رجال توثيق شده باشند.

درباره ملاك حجيت خبر واحد اختلاف است; بعضى همچون مرحوم «شيخ انصارى»، «مظفر» و مشهور اصوليون متأخر مى گويند: ملاك حجيت خبر، مطلق وثاقت راوى است; يعنى همين قدر كه به راست گويى راوى اطمينان باشد مى توان به آن حديث عمل كرد، هر چند راوى عادل نباشد; بنابر اين، تنها اطمينان به دورى وى از دروغ گويى كافى است، ولو اينكه اطمينان و وثوق به متن روايت پيدا نشود (ثقه بودن راوى موضوعيت دارد).

اما عده اى ديگر، ملاك حجيت خبر واحد را وثوق و اطمينان به صدور متن روايت از معصوم(عليه السلام) مى دانند، چه راوى خبر، ثقه باشد چه نباشد; يعنى وثوق و اطمينان به صدور روايت از معصوم(عليه السلام)موضوعيت دارد و ثقه بودن راوى طريق به آن است و بس، و خود آن، موضوعيت ندارد.

در جايى كه وثاقت راوى ملاك باشد، به آن، خبر ثقه، و در جايى كه وثاقت متن مورد نظر باشد، به آن، خبر موثق گفته مى شود.

صدر، محمد باقر، دروس فى علم الاصول، ج 1، ص 109.

ايروانى، باقر، الحلقة الثالثة فى اسلوبها الثانى، ج 2، ص 52.

صاحب معالم، حسن بن زين الدين، معالم الدين و ملاذ المجتهدين، ص 216.

فيض، عليرضا، مبادى فقه و اصول، ص 33.

حكيم، محمد سعيد، المحكم فى اصول الفقه، ج 3، ص 287.

مظفر، محمد رضا، اصول الفقه، ج 2، ص 81.

جزايرى، محمدجعفر، منتهى الدراية فى توضيح الكفاية، ج 4، ص 499.

انصارى، مرتضى بن محمد امين، فرائد الاصول، ج 1، ص 125.

خبر حاكى سنت

ر.ك: خبر

خبر حدسى

خبر حكايت كننده از سنّت مكشوف به حدس و اجتهاد

خبر حدسى، كه مقابل خبر حسى است، به خبرى گفته مى شود كه مبتنى بر نظر و اجتهاد مى باشد; يعنى راوى، مدلول خبر را از راه حدس به دست آورده است; به خلاف خبر حسى كه بر ادراك حسى مدلول خبر استوار است، بنابر اين، خبر حدسى، خبرى است كه راوى، مضمون آن را از معصوم(عليه السلام) يا از كسى كه از معصوم(عليه السلام) شنيده است، نشنيده باشد، بلكه از راه اجتهاد و استدلال، نظر معصوم(عليه السلام) را به دست آورده باشد، مانند نظر مفتى و مجتهد كه در حق مفتى و مجتهد ديگر حجت نيست، زيرا سخن او از امام(عليه السلام) از راه حدس است نه حس، و يا مانند اجماع منقول كه از راه اتفاق عالمان در يك مسئله، نظر امام(عليه السلام)حدس زده مى شود.

طبق ديدگاه اصولى ها، ادله حجيت خبر ثقه و عادل، خبر حدسى را شامل نمى شود و مختص اخبار حسى است.

صدر، محمد باقر، دروس فى علم الاصول، ج 1، ص 273.

همان، ج 2، ص 172.

جزايرى، محمدجعفر، منتهى الدراية فى توضيح الكفاية، ج 4، ص 387.

خبر حسن

خبر داراى راويان امامى مذهب و ممدوح

خبر حسن، به خبر واحدى گفته مى شود كه همه راويان آن امامى ولى همه يا بعضى از آنان ممدوح مى باشند; يعنى نه مذمت مورد قبولى درباره آنها وارد شده و نه عدالتشان ثابت شده است. براى تحقق خبر حسن، اگر بعضى از راويان ممدوح باشند، لازم است بقيه راويان عادل باشند.

در تعريف ديگرى آمده است: خبر حسن، خبرى است كه سند آن متصل به معصوم(عليه السلام) بوده و همه راويان سند، امامى و مورد مدح باشند، ولى مدح و توصيف آنها به وسيله الفاظى صورت گرفته كه از آنها توثيق فهميده نشود، مانند: «كان من اصحابنا» يا «لا بأس به» يا «له اصل». تعريف هاى ديگرى نيز براى خبر حسن است.

بنابراين، اركان خبر حسن عبارت است از:

أ) سند روايت متصل به معصوم(عليه السلام) باشد;

ب) همه راويان امامى باشند;

ج) اتصال سند، اتصال حقيقى باشد نه ظاهرى; بنابراين، به خبرمعلل خبرى كه در سند آن خلل باشد «حسن» اطلاق نمى شود;

د: بر عدالت راويان سند تنصيص نشده باشد، زيرا در صورت ثبوت عدالت، تحت عنوان خبر صحيح آورده مى شود.

نكته: