جناتى، محمد ابراهيم، منابع اجتهاد (از ديدگاه مذاهب اسلامى)، ص 334.

غزالى، محمد بن محمد، المستصفى من علم الاصول (به ضميمه فواتح الرحموت بشرح مسلم الثبوت)، ج 1، ص 287.

ابو زهره، محمد، اصول الفقه، ص 259.

ادريس، عوض احمد، الوجيز فى اصول الفقه، ص 74.

حفظ نسب

ر.ك: حفظ نسل

حفظ نسل

يكى از امور مورد اهتمام شرع و ملاك براى تشريع برخى احكام

حفظ نسل، از مصالح ضرورى است كه شارع نسبت به آن اهتمام داشته و براساس آن احكامى را جعل نموده است.

براى نمونه، خداوند براى بقاى نسل انسان، در وجود او نيروى شهوت قرار داده و سپس ازدواج را براى او تشريع نموده و براى جلوگيرى از اختلاط انساب و حفظ نهاد خانواده، زنا و لواط را تحريم كرده و براى آنها مجازات حد مقرر فرموده است.

زحيلى، وهبه، اصول الفقه الاسلامى، ج 2، ص 1022.

زحيلى، وهبه، الوجيز فى اصول الفقه، ص 219.

ولايى، عيسى، فرهنگ تشريحى اصطلاحات اصول، ص 318.

ادريس، عوض احمد، الوجيز فى اصول الفقه، ص 74.

غزالى، محمد بن محمد، المستصفى من علم الاصول (به ضميمه فواتح الرحموت بشرح مسلم الثبوت)، ج 1، ص 287.

حفظ نفس

يكى از امور مورد اهتمام شرع و ملاك براى تشريع برخى احكام

حفظ نفس از اقسام مصالح ضرورى است كه مورد اهتمام شارع قرار گرفته و اساس بسيارى از قانون گذارى هاى وى بوده است، چرا كه انسان موجودى است كه مورد تكريم خداوند مى باشد و خداوند او را بر ديگر آفريده هايش برترى بخشيده و خليفه خود در روى زمين قرار داده و حق حيات را براى او محترم شمرده است. خداوند در قرآن كريم آيات روشنى درباره حرام بودن قتل انسان بى گناه بيان نموده است، مانند: (وَ لا تَقْتُلُوا النَّفْسَ الَّتِي حَرَّمَ اللهُ إِلاّ بِالْحَقِّ)[1]

هم چنين، براى حفظ نفس، كيفرها و عقوبت هايى همانند قصاص و ديه مقرر كرده است، چنان كه مى فرمايد:

«(و من يقتل مؤمناً متعمّداً فجزاؤه جهنم خالداً فيها)»2

[1]إسراء (17)، آيه 33

[2]نساء (4)، آيه 93

زحيلى، وهبه، اصول الفقه الاسلامى، ج 2، ص 1021.

زحيلى، وهبه، الوجيز فى اصول الفقه، ص 92.

غزالى، محمد بن محمد، المستصفى من علم الاصول (به ضميمه فواتح الرحموت بشرح مسلم الثبوت)، ج 1، ص 287.

ادريس، عوض احمد، الوجيز فى اصول الفقه، ص (72-71).

حقايق شرعيه

ر.ك: حقيقت شرعى

حقايق عرفى

ر.ك: حقيقت عرفى

حقايق لغوى

ر.ك: حقيقت لغوى

حقيقت

استعمال لفظ در معناى حقيقى آن

حقيقت، مقابل مجاز و به معناى به كارگيرى لفظ براى رساندن معناى موضوع له آن است; به بيان ديگر، استعمال لفظ را در معنايى كه براى آن وضع شده است، حقيقت مى گويند معناى موضوع له را معناى حقيقى مى نامند مانند: استعمال لفظ «اسد» در معناى «حيوان درنده».

مظفر، محمد رضا، اصول الفقه، ج 1، ص 27.

شهيدثانى، زين الدين بن على، تمهيد القواعد، ص 95.

سبزوارى، عبدالاعلى، تهذيب الاصول، ص (23-21).

ولايى، عيسى، فرهنگ تشريحى اصطلاحات اصول، ص 188.

مشكينى، على، اصطلاحات الاصول، ص 117.

فاضل تونى، عبد الله بن محمد، الوافية فى اصول الفقه، ص 59.

محمدى، ابوالحسن، مبانى استنباط حقوق اسلامى يا اصول فقه، ص 29.

محمدى، على، شرح اصول فقه، ج 1، ص 50.

حقيقت استعمال

استعمال لفظ به قصد خطور معنا در ذهن شنونده

حقيقت استعمال، القاى لفظ و اراده معنا است; به بيان ديگر، به كارگيرى لفظ به قصد خطور دادن و ايجاد معنا در ذهن شنونده را استعمال گويند.

نكته اول:

اراده استعمالى، از مقومات استعمال - دلالت تصديقى اولى - و علت جدايى دلالت تصورى از استعمال است.

نكته دوم:

اطلاق، اعم از استعمال لفظ است و به كارگيرى لفظ به وسيله شخص ديوانه و خواب را نيز (كه در آنها قصد خطور دادن معنا به ذهن مخاطب وجود ندارد) شامل مى شود.

صدر، محمد باقر، بحوث فى علم الاصول، ج 1، ص 131.

آذرى قمى، احمد، تحقيق الاصول المفيدة فى اصول الفقه، ص 159.

بروجردى، حسين، نهاية الاصول، ص 33.