مانند: «مِن»، «الى»، «على»، «فى» و غيره.

براى مثال، حرف «فى» از نسبت ظرفيه ميان ظرف و مظروف حكايت مى كند.

نيز ر.ك: معناى حكايى; حروف ايجادى.

فاضل لنكرانى، محمد، مباحث اصولى، ص (382-373).

فاضل لنكرانى، محمد، سيرى كامل در اصول فقه، ج 1، ص 427.

خمينى، روح الله، مناهج الوصول الى علم الاصول، ج 1، ص 80.

خمينى، روح الله، تهذيب الاصول، ج 1، ص 25.

صبره، على، العقد الفريد فى فن التجويد، ج 132، ص 1.

حريت راوى

بنده نبودن راوى; از مرجّحات غير منصوص باب تعارض اخبار

حريت راوى، به معناى آزاد بودن (عبد نبودن) نقل كننده روايت است، كه يكى از مرجحات غير منصوص در باب تعارض مى باشد; يعنى اگر دو روايت با هم معارض بوده و راوى يكى از آنها انسان آزاد (حر) و راوى ديگرى، بنده باشد، روايتى مقدم و مرجح است كه راوى آن آزاد باشد.

اصوليون در مرجح بودن حريت راوى اختلاف دارند. كسانى كه اعتقاد دارند حريت راوى از مرجحات است، آن را با باب شهادات قياس نموده اند.

مجاهد، محمد بن على، مفاتيح الاصول، ص 691.

حسن

ر.ك: مستحب

حسن احتياط

رجحان احتياط به حسب شرع

حسن احتياط، به معناى رجحان احتياط در نزد عقل و شرع است.

در اين كه رعايت احتياط در نزد عقل و شرع فى الجمله در برخى موارد نيكو و پسنديده است، ميان اصوليون اختلافى وجود ندارد، هر چند برخى آن را در همه جا نيكو مى دانند و برخى به تفصيل اعتقاد دارند.

اصوليونى كه احتياط را مطلقا نيكو مى دانند، مى گويند: اين جمله از قديم در ميان اصولى ها مشهور بوده است كه: «الاحتياط حَسَن على كل حال»; يعنى حتى در مواردى كه شخص مى تواند واقع را درك كند و حجت و برهان بر حكم واقعى را در اختيار دارد، احتياط نيكو است، تا چه رسد به مواردى كه نسبت به آن شك و شبهه وجود دارد.

اما از نظر عقل، شكى نيست كه عقل به رجحان احتياط حكم مى نمايد، زيرا به سبب احتياط، شخص از وقوع در مفاسد واقعى حفظ مى شود. در اين مورد اصولى ها اتفاق نظر دارند. اما از جهت شرع، با توجه به اخبار رسيده از معصومين(عليهم السلام)، رجحان احتياط، قطعى است، اگر چه در مولوى يا ارشادى بودن اين رجحان ميان اصوليون اختلاف است.

نكته:

احتياط در دو مورد، به علت دخالت عوامل خارجى، رحجان ندارد:

1. احتياطى كه به ايجاد حالت روحى وسواس در شخص منجر گردد;

[2]احتياطى كه سبب اختلال نظام و هرج و مرج در زندگى انسان شود

مكارم شيرازى، ناصر، انوار الاصول، ج 3، ص 85.

مغنيه، محمد جواد، علم اصول الفقه فى ثوبه الجديد، ص 271.

حيدرى، على نقى، اصول الاستنباط، ص 223.

نائينى، محمد حسين، اجود التقريرات، ج 2، ص (203-202).

سبحانى تبريزى، جعفر، الموجز فى اصول الفقه، ص 334.

حسن شرعى احتياط

رجحان احتياط به حسب شرع

حسن شرعى احتياط، مقابل حسن عقلى احتياط و به معناى رجحان احتياط در نزد شرع است.

برخى اعتقاد دارند رجحان شرعى احتياط، به سبب رجحان موجود در نفس احتياط است و اخبار احتياط بر اين مطلب گواه مى باشد. برخى ديگر معتقدند حسن احتياط به اين سبب است كه احتياط، حكايت كننده از ورع و تقواى شخص بوده و در جهت تعظيم و احترام مولا است; يعنى به دليل انطباق عنوان ديگر بر آن (و نه براى نفس احتياط) حسن شرعى دارد.

در اين مورد كه آيا احتياط مطلقا حَسَن است، يا فقط در بعضى موارد حسن است، اختلاف وجود دارد; برخى مثل مرحوم «آخوند خراسانى» احتياط را مطلقا حسن مى دانند و گروهى نظر ديگر را پذيرفته اند.

مكارم شيرازى، ناصر، انوار الاصول، ج 3، ص 85.

نائينى، محمد حسين، اجود التقريرات، ج 2، ص 203.

حسن عقلى احتياط

رجحان احتياط به حسب عقل

حسن عقلى احتياط، مقابل حسن شرعى احتياط و به معناى رجحان احتياط در نزد عقل است.

از نظر عقل، در رجحان احتياط ترديدى نيست، زيرا احتياط، شخص را از افتادن در مفاسد واقعى باز مى دارد، مگر اين كه منجر به وسواس يا اختلال نظام و هرج و مرج در زندگى انسان گردد.

نائينى، محمد حسين، اجود التقريرات، ج 2، ص 203.

فاضل لنكرانى، محمد، سيرى كامل در اصول فقه، ج 11، ص (335-334).