تعارض ادله شرعى لفظى

ر.ك: تعارض ادله لفظى

تعارض ادله شرعى لفظى و غير لفظى

ر.ك: تعارض دليل لفظى و غير لفظى

تعارض ادله شرعى نقلى

ر.ك: تعارض ادله نقلى

تعارض ادله ظنى

تنافى مدلول دو يا چند دليل ظنّى

تعارض ادله ظنى، به معناى تنافى ميان مدلول دو يا چند دليل ظنى است، مانند: تعارض دو خبر واحد كه يكى بگويد «نماز جمعه واجب است» و ديگرى بگويد «نماز جمعه واجب نيست».

تعارض ادله ظنى به سه صورت است:

1. هر دو دليل لفظى است، مانند: تعارض دو آيه و يا دو روايت;

2. يكى از دو دليل، لفظى و ديگرى غير لفظى است، مانند: تعارض خبر با اجماع;

[3]هر دو دليل، غير لفظى است، مانند: تعارض دو اجماع

اصفهانى، محمد حسين، الفصول الغروية فى الاصول الفقهية، ص 435.

علامه حلى، حسن بن يوسف، مبادى الوصول الى علم الاصول، ص 230.

صدر، محمد باقر، دروس فى علم الاصول، ج 2، ص 542.

ايروانى، باقر، الحلقة الثالثة فى اسلوبها الثانى، ج 4، ص (294-293).

عزيز برزنجى، عبداللطيف عبدالله، التعارض و الترجيح بين الادلة الشرعية، جزء 1، ص 44.

زهيرالمالكى، محمد ابوالنور، اصول الفقه، ج 3، ص (214-213).

تعارض ادله ظنى و قطعى

ر.ك: تعارض دليل قطعى وظنى

تعارض ادله عقلى

تنافى مدلول دو يا چند دليل عقلى

تعارض ادله عقلى، به معناى تعارض و تنافى ميان مدلول دو يا چند دليل عقلى است. اين تعارض در صورتى است كه هر دو دليل، قطعى نباشد. بنابراين، در صورتى كه يكى از آنها قطعى و يا هر دو ظنى باشد، تعارض بين آنها اشكالى ندارد; هر چند در موردى كه يكى قطعى و ديگرى ظنى باشد، دليل قطعى مقدم مى شود.

نكته:

اگر در تعارض دو دليل، هر دو غير لفظى يا يكى لفظى و ديگرى غير لفظى باشد، تعارض فقط از نوع تعارض مستقر است كه جمع عرفى بين آنها ممكن نيست.

صدر، محمد باقر، بحوث فى علم الاصول، ج 7، ص 25.

صدر، محمد باقر، دروس فى علم الاصول، ج 2، ص 543.

عزيز برزنجى، عبداللطيف عبدالله، التعارض و الترجيح بين الادلة الشرعية، ج 1، ص 44.

تعارض ادله غير لفظى

تنافى مدلول دو يا چند دليل غير لفظى

تعارض ادله غير لفظى، به معناى تعارض و تنافى ميان مدلول دو يا چند دليل غير لفظى است، مانند: تعارض دو اجماع و يا دو تقرير از امام معصوم(عليه السلام) در حكمى شرعى. تعارض در ادله غير لفظى از نوع تعارض مستقر است كه جمع عرفى بين آنها ممكن نيست.

صدر، محمد باقر، دروس فى علم الاصول، ج 2، ص 543.

همان، ج 1، ص 452.

صدر، محمد باقر، المعالم الجديدة للاصول، ص 175.

ايروانى، باقر، الحلقة الثالثة فى اسلوبها الثانى، ج 4، ص 294.

تعارض ادله قطعى

تنافى مدلول دو يا چند دليل قطعى

تعارض ادله قطعى، به معناى تنافى ميان مدلول دو يا چند دليل قطعى است. مانند: تعارض نص دو آيه درباره حكمى شرعى.

اصولى ها معتقدند تعارض، ميان دو دليل قطعى واقع نمى شود، چون صدور دو امر متنافى از مولاى حكيم محال است.

نكته:

مراد از قطعى بودن دليل، قطعيت آن هم از نظر سند و هم از نظر دلالت مى باشد; بنابراين اگر از نظر سند قطعى بوده و از نظر دلالت قطعى نباشند و يا بالعكس، دليل قطعى شمرده نمى شود.

ابو زهره، محمد، اصول الفقه، ج 4، ص 293.

اصفهانى، محمد حسين، الفصول الغروية فى الاصول الفقهية، ص 435.

علامه حلى، حسن بن يوسف، مبادى الوصول الى علم الاصول، ص 230.

مغنيه، محمد جواد، علم اصول الفقه فى ثوبه الجديد، ص 430.

زهيرالمالكى، محمد ابوالنور، اصول الفقه، ج 3، ص 213.

تعارض ادله لفظى

تنافى مدلول دو يا چند دليل لفظى

تعارض ادله لفظى، مقابل تعارض ادله غير لفظى و به معناى تنافى ميان مدلول دو يا چند دليل لفظى است، مانند: تعارض ميان مدلول دو آيه يا دو روايت. براى مثال، روايتى مى گويد: «لا تشرب العصير» و روايت ديگرى مى گويد: «لا باس بشرب العصير»، كه اين دو در جواز و عدم جواز نوشيدن عصاره انگور با هم تنافى نموده اند.

در تعارض ادله لفظى، بر اساس قواعد باب تعارض عمل مى گردد.

صدر، محمد باقر، دروس فى علم الاصول، ج 1، ص 145.

صدر، محمد باقر، بحوث فى علم الاصول، ج 7، ص 25.

صدر، محمد باقر، المعالم الجديدة للاصول، ص (172-171).