responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : فرهنگ نامه اصول فقه نویسنده : مرکز اطلاعات و منابع اسلامی    جلد : 1  صفحه : 290

صاحب معالم، حسن بن زين الدين، معالم الدين و ملاذ المجتهدين، ص (140-139).

حايرى، عبد الكريم، دررالفوائد، ج 2، 1، ص 227.

مكارم شيرازى، ناصر، انوار الاصول، ج 2، ص 154.

تخصيص به منفصل

تخصيص عام به وسيله دليل خاص مستقل از دليل عام

هر گاه مخصصى، عرفاً جداى از عام باشد، يعنى در كلامى ديگر به صورت مستقل وارد شود، به گونه اى كه عرف آن را جزء جمله عام يا ملحقات آن به شمار نياورد، تخصيص به منفصل ناميده مى شود،

مانند آيه: (خَلَقَ لَكُمْ ما فِي الْأَرْضِ جَمِيعاً; «هر چه روى زمين است براى شما خلق شده»1 و (وَ لا تَأْكُلُوا مِمّا لَمْ يُذْكَرِ اسْمُ اللهِ عَلَيْهِ); «آن چه را كه هنگام ذبح، اسم خدا بر آن برده نشده است، نخوريد»2، كه در اينجا جمله مخصص «لا تاكلوا...». جمله اى مستقل است و از جمله عام جدا بوده و جزء ملحقات آن به شمار نمى آيد.

نيز ر.ك: تخصيص به متصل.


[1]بقرة (2)، آيه 29

[2]أنعام(6)، آيه 119

ميرزاى قمى، ابوالقاسم بن محمد حسن، قوانين الاصول، ج 1، ص 241.

نائينى، محمد حسين، اجود التقريرات، ج 1، ص 450.

تخصيص عام به مفهوم

ر.ك: تخصيص به مفهوم

تخصيص عام به مفهوم مخالف

ر.ك: تخصيص به مفهوم مخالف

تخصيص عام به مفهوم موافق

ر.ك: تخصيص به مفهوم موافق

تخصيص عنوانى

ر.ك: تخصيص انواعى

تخصيص قرآن به خبر متواتر

ر.ك: تخصيص كتاب به خبر متواتر

تخصيص قرآن به خبر واحد

ر.ك: تخصيص كتاب به خبر واحد

تخصيص كتاب

تخصيص حكم عام قرآنى به وسيله دليل خاص

هر گاه دليل خاصى موجب خروج بعضى افراد از حكم عام قرآنى گردد، تخصيص كتاب محقق مى شود.

در جواز تخصيص كتاب به واسطه دليل خاص از كتاب يا اجماع و يا خبر متواتر، ميان علما اختلافى نيست اما در تخصيص كتاب با خبر واحد اختلاف است.

نكته:

صدور قرآن قطعى است، زيرا قطع داريم كه «كلام الله» است، اما دلالت قرآن گاهى قطعى و گاهى ظنى است. برخى عقيده دارند از آن جا كه صدور قرآن قطعى است، تخصيص آن نيز فقط با دليل قطعى مثل كتاب يا سنت متواتر يا اجماع قطعى و يا حكم بديهى عقل جايز است.

زحيلى، وهبه، الوجيز فى اصول الفقه، ص 202.

زهيرالمالكى، محمد ابوالنور، اصول الفقه، ج 2، ص 303.

مشكينى، على، تحرير المعالم، ص 128.

تخصيص كتاب به اجماع

تخصيص حكم عام قرآنى به وسيله اجماع

هر گاه اجماع موجب تخصيص عام قرآنى شود، تخصيص كتاب به اجماع محقق مى گردد، مثل اين كه از يك سو آيه مواريث دلالت مى كند بر اين كه هر وارثى از مورّث خود ارث مى برد، اما از سوى ديگر، اجماع اقامه شده كه عبد ارث نمى برد; در اين جا اين اجماع موجب تخصيص عموم آيه گرديده است.

اصوليون شيعه و سنى بر جواز تخصيص كتاب به اجماع، اتفاق دارند.

برخى استدلال كرده اند كه چون اجماع قطعى است، مى تواند مخصص قرآن، كه قطعى الصدور است، باشد.

در كتاب «مبادى الوصول الى علم الاصول» آمده است:

«تخصيصه بالاجماع و هو جائز للاجماع على تخصيص العبد من آية الميراث و من آية الجلد»[1]


[1]علامه حلى، حسن بن يوسف، مبادى الوصول الى علم الاصول، ص 142

ميرزاى قمى، ابوالقاسم بن محمد حسن، قوانين الاصول، ج 1، ص 308.

زهيرالمالكى، محمد ابوالنور، اصول الفقه، ج 2، ص (304-303).

تخصيص كتاب به خبر

ر.ك: تخصيص كتاب به سنت

تخصيص كتاب به خبر متواتر

تخصيص حكم عام قرآنى به وسيله خبر متواتر

هرگاه خبر متواتر موجب تخصيص عام قرآنى شود، تخصيص كتاب به خبر متواتر محقق مى شود، مانند اين كه در قرآن كريم آمده است: (يُوصِيكُمُ اللهُ فِي أَوْلادِكُمْ لِلذَّكَرِ مِثْلُ حَظِّ الْأُنْثَيَيْنِ); «خدا شما را درباره فرزندانتان سفارش مى كند، بهره پسر در ارث بهره دو دختر مى باشد»،1 كه طبق آن، فرزند از پدر ارث مى برد، و در حديث متواتر از رسول خدا(صلى الله عليه وآله) آمده است: «القاتل لايرث شيئا» قاتل چيزى از ارث نصيب او نمى شود»2، كه با اين حديث، «قاتل» از عموم آيه ارث خارج مى شود.

اصوليون شيعه در جواز تخصيص كتاب به خبر متواتر

نام کتاب : فرهنگ نامه اصول فقه نویسنده : مرکز اطلاعات و منابع اسلامی    جلد : 1  صفحه : 290
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست