نكته:

در باره احكام اعتقادى و اصول عقايد، هم چون شناخت خداوند، صفات او و شناخت پيامبران، تمامى علماى اصول معتقد به انفتاح هستند; از اين رو، بحث اصولى انسداد و انفتاح باب علم فقط در احكام شرعى فرعى مطرح است.

فيض، عليرضا، مبادى فقه و اصول، ص 186.

مشكينى، على، اصطلاحات الاصول، ص 88.

انفتاح باب اجتهاد

جواز اجتهاد كردن براى استنباط احكام شرعى

انفتاح باب اجتهاد، به معناى جواز به كارگيرى اجتهاد براى دست يابى به احكام شرعى است. بنا بر ديدگاه انفتاح باب اجتهاد، مجتهد مى تواند حكم هر مسئله را از راه اجتهاد، بر اساس ادله معتبر استنباط نمايد و اين حكم، بر او و مقلدان وى حجت است. اما كسانى (بيشتر اهل سنت و اخبارى هاى از اماميه) كه معتقد به انسداد باب اجتهاد هستند، چنين عملى را جايز نمى دانند.

بحرالعلوم، محمد، الاجتهاد اصوله و احكامه، ص 149.

طباطبايى حكيم، محمد تقى، الاصول العامة للفقه المقارن، ص 599.

جناتى، محمد ابراهيم، ادوار اجتهاد، ص (214-213).

انفتاح باب ظن خاص

ر.ك: انفتاح باب علمى

انفتاح باب علم

باز بودن راه هاى قطعى علم به احكام شرعى

انفتاح باب علم، مقابل انفتاح باب علمى و به معناى باز بودن راه هاى قطعى دست يابى به احكام شرعى واقعى مى باشد.

برخى از اصوليون، باب علم به احكام شرعى را در زمان غيبت كاملا «مسدود مى دانند، ولى بيشتر آنان اين باب را نسبت به بيشتر احكام مسدود و نسبت به تعداد كمى از آنها مفتوح مى دانند.

نيز ر.ك: انسداد; انسداد باب علم.

انصارى، مرتضى بن محمد امين، فرائد الاصول، ج 1، ص 40.

مشكينى، على، اصطلاحات الاصول، ص 88.

انفتاح باب علم و علمى

ر.ك: انفتاح باب علم

انفتاح باب علمى

باز بودن راه هاى ظنّىِ معتبر نسبت به احكام شرعى

انفتاح باب علمى، مقابل انفتاح باب علم و به معناى باز بودن راه هاى ظنى معتبر (راه هاى ظنى خاصى كه دليل قطعى بر حجيت آنها اقامه شده است) به روى مكلفان براى دست يابى به احكام شرعى در عصر غيبت است.

براى مثال، از راه تمسك به خبر واحد ثقه و ظهور كلام، مى توان به حكم شرعى دست يافت.

نيز ر.ك: انسداد باب علمى.

محمدى، على، شرح رسائل، ج 1، ص (172-171).

انفتاح حكمى

باز بودن راه هاى ظنّىِ معتبر نسبت به احكام شرعى

انفتاح حكمى، به معناى باز بودن باب علمى يا راه هاى ظنى معتبر (ظن خاص) براى دست يابى به احكام شرعى مى باشد، هر چند كه راه علم به آنها بسته باشد.

مشهور اصولى ها معتقدند نسبت به بيشتر احكام شرعى، باب علم بسته است، ولى باب علمى، يعنى ظن خاص، باز است و مى توان بيشتر احكام را از اين راه به دست آورد; و به همين دليل، به بحث از حجيت ظن مطلق نياز نيست.

نكته:

باز بودن باب علم و علمى نسبت به احكام شرع را «انفتاح حقيقى» مى گويند.

مشكينى، على، اصطلاحات الاصول، ص 88 و 89.

محمدى، على، شرح رسائل، ج 1، ص 171.

فيض، عليرضا، مبادى فقه و اصول، ص 187.

انفتاحى

قائل به عدم انسداد باب علم و علمى به احكام شرعى در عصر غيبت

انفتاحى، مقابل انسدادى است و به كسى گفته مى شود كه باب علم (قطع و يقين) و علمى (دليل ظنى معتبر) را باز مى داند. به بيان ديگر، انفتاحى كسى است كه دست كم باب علمى را باز مى داند، چه باب علم را باز بداند و چه نداند.

بنابراين، به كسى كه هم باب علم و هم علمى را باز مى داند، «انفتاحى حقيقى» و به كسى كه باب علم را بسته و باب علمى را باز مى داند، «انفتاحى حكمى» مى گويند.

محمدى، على، شرح رسائل، ج 1، ص 171.

فيض، عليرضا، مبادى فقه و اصول، ص 188.

مشكينى، على، اصطلاحات الاصول، ص (90-88).

انقلاب علم اجمالى

ر.ك: انحلال علم اجمالى