مكه و مدينه باشد و چه هر جاى ديگر.

نكته:

بسيارى از علماى اماميه تنقيح مناط و الغاى خصوصيت را يكى دانسته اند، اما برخى معتقدند اين دو با هم تفاوت دارند[1]

نيز ر.ك: تنقيح مناط.

[1]جعفرى لنگرودى، محمد جعفر، دانشنامه حقوقى، ج 2، ص 498

مكارم شيرازى، ناصر، انوار الاصول، ج 2، ص 152.

ميرزاى قمى، ابوالقاسم بن محمد حسن، قوانين الاصول، ج 2، ص 87.

غزالى، محمد بن محمد، المستصفى من علم الاصول (به ضميمه فواتح الرحموت بشرح مسلم الثبوت)، ج 2، ص 286.

آخوند خراسانى، محمد كاظم بن حسين، كفاية الاصول، ص 450.

الغاى فارق

ر.ك: الغاى خصوصيت

الفاظ

اصوات خارج شده از دهان

لفظ، صوتى است كه از دهان خارج مى گردد (معتمد بر مخرج فم مى باشد) خواه داراى معنا باشد (مستعمل) و خواه بى معنا باشد (مهمل); «اللفظ ما يتلفظ به الانسان او في حكمه مهملا كان او مستعملا»[1]

الفاظ، به لحاظهاى مختلفى تقسيم مى شود:

1. از لحاظ موضوع له - و معنا -، به متحد المعنى و متكثر المعنى;

2. از لحاظ وضع، به مهمل و مستعمل;

3. از لحاظ ظهور و خفاى معنا، به واضح الدلالة و خفى الدلالة;

4. از لحاظ رابطه معانى، به متباين و مترادف;

[5]از لحاظ استعمال، به صريح و كنايه

[1]جرجانى، محمد بن على، كتاب التعريفات، ص 83

رشتى، حبيب الله بن محمد على، بدايع الافكار، ص 54.

الفاظ اجناس

ر.ك: اسم جنس

الفاظ ايقاعات

الفاظ دلالت كننده بر انشاى يك طرفه

الفاظ ايقاعات، مقابل الفاظ عقود بوده و عبارت است از الفاظى كه براى ايقاعات وضع گرديده است و به بيان ديگر، الفاظى كه دلالت بر انشاى يك طرفه دارد، الفاظ ايقاعات ناميده مى شود، مانند: صيغه طلاق (انت طالق) كه براى انشاى طلاق وضع شده و فقط از جانب يك طرف انشا مى شود.

نائينى، محمد حسين، اجود التقريرات، ج 1، ص 389.

مظفر، محمد رضا، اصول الفقه، ج 1، ص 47.

سجادى، جعفر، فرهنگ معارف اسلامى، ج 1، ص 360.

جعفرى لنگرودى، محمد جعفر، ترمينولوژى حقوق، ص 100.

الفاظ شرعى

ر.ك: منقول شرعى

الفاظ صريح

الفاظ داراى ظهور در معناى اراده شده، به سبب كثرت استعمال

الفاظ صريح، مقابل الفاظ كنايه بوده و عبارت است از الفاظى كه در افاده معناى اراده شده از سوى متكلم، ظاهر و آشكار بوده و اين ظهور، ناشى از كثرت استعمال مى باشد، چه معناى مراد، حقيقى باشد و چه مجازى، مانند: لفظ «زوّجت» كه صريح در انعقاد نكاح مى باشد.

در كتاب «اصول الفقه الاسلامى» آمده است:

«الصريح ما ظهر به المعنى المراد ظهوراً بيّناً بسبب كثرة الاستعمال حقيقة كان او مجازاً، او هو ما لم يستتر المراد منه لكثرة استعماله فيه، حقيقة كان او مجازا. مثال الحقيقة قول العاقد: بعت و اشتريت و زوجت و مثال المجاز: «اكلت من هذه الشجرة، اى من ثمرتها»[1]

[1]زحيلى، وهبه، اصول الفقه الاسلامى، ج 1، ص 308

شمس الائمه سرخسى، محمد بن احمد، اصول السرخسى، ج 1، ص 187.

الفاظ عام

ر.ك: ادوات عموم

الفاظ عام بدلى

ر.ك: ادوات عموم بدلى

الفاظ عام شمولى

ر.ك: ادوات عموم شمولى

الفاظ عبادات

الفاط وضع شده براى اعمال مشروط به قصد قربت

الفاظ عبادات مقابل الفاظ معاملات بوده و به الفاظى گفته مى شود كه براى عبادت وضع شده است، مانند: الفاظ نماز، روزه، حج و... و مراد از عبادت، عملى است كه در آن قصد قربت معتبر مى باشد.

يكى از فرق هاى اساسى الفاظ عبادات با الفاظ معاملات اين است كه اصل در الفاظ عبادات اين است كه مخترع و مجعول شارع باشد، زيرا عبادات، حقايقى مستحدثه و نوپيدا مى باشد كه عقلاى عالم بدون بيان شارع نسبت به آنها ادراكى نداشته و به آنها دست نمى يابند، مانند: نماز كه با همه اجزا و شرايطش، از سوى شارع جعل شده است; اما اصل در الفاظ معاملات اين است كه از مجعولات و اعتبارات عقلايى باشد، نه از مخترعات شارع; يعنى قبل از بيان شارع هم، مردم همين بيع، نكاح و... را مى شناختند.