responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : فرهنگ نامه اصول فقه نویسنده : مرکز اطلاعات و منابع اسلامی    جلد : 1  صفحه : 235

اقل و اكثر تدريجى

دو فعلِ اقلّ و اكثرِ داراى اجزا و شرايطِ تدريجى الوجود

اقل و اكثر تدريجى، مقابل اقل و اكثر دفعى بوده و عبارت است از دو فعلى كه در مقام تعلق تكليف لحاظ گرديده و در مجموعه اى از اجزا و شرايط با هم اشتراك دارند، ولى يكى از آنها اجزا و يا شرايط بيشترى دارد و اجزا و شرايط تشكيل دهنده هر دو به تدريج محقق مى گردد، مانند اين كه مكلف، به شرطيت طهارت در نماز علم دارد، ولى شك مى كند كه اين طهارت از طريق دو شست وشو شست و شوى صورت و دست ها و دو مسح (مسح سر و پا) حاصل مى شود يا علاوه بر اينها شرط ديگرى نيز دارد (البته در صورت اعتقاد به اين كه طهارت در وضو و غسل به تدريج حاصل مى گردد، نه اين كه بعد از پايان وضو به يك باره به وجود آيد).

خمينى، روح الله، انوار الهداية فى التعليقة على الكفاية، ج 2، ص 317.

عراقى، ضياء الدين، نهاية الافكار، ج 3، ص (402-401).

خمينى، روح الله، تهذيب الاصول، ج 1، ص 363.

اقل و اكثر دفعى

دو فعل اقلّ و اكثرِ داراى اجزا و شرايط دفعى الوجود

اقل و اكثر دفعى، مقابل اقل و اكثر تدريجى مى باشد و آن، دو فعلى است كه در مقام تعلق تكليف لحاظ گرديده و در مجموعه اى از اجزا و شرايط با هم اشتراك دارند، ولى يكى از آنها اجزا و يا شرايط بيشترى دارد، و اجزا و شرايط تشكيل دهنده هر دو به يك باره محقق مى گردد نه به تدريج، مانند اين كه شخص شك كند آيا كفاره واجب بر او، عتق مطلق رقبه بوده يا عتق رقبة مومنه، زيرا عتق از امور دفعى الحصول است.

خمينى، روح الله، انوار الهداية فى التعليقة على الكفاية، ج 2، ص 317.

خمينى، روح الله، تهذيب الاصول، ج 1، ص 363.

عراقى، ضياء الدين، نهاية الافكار، ج 2، ص (402-401).

اقل و اكثر غير ارتباطى

ر.ك: اقل و اكثر استقلالى

اِلاّ

لفظ دلالت كننده بر يكى از سه معناى وصفى، استثنايى و حصرى

«الاّ» بر سه نوع است:

1. «الاّ»ى وصفى: و آن در موردى است كه براى ماقبل خودش صفت واقع مى شود; در اين حالت، الاّ هميشه به معناى «غير» استعمال مى گردد. از اين «الا» در مفهوم حصر و استثنا بحث نمى شود;

2. «الاِّ»ى استثنايى: كه بر اخراج «مستثنى منه» از شمول حكم «مستثنى» دلالت مى كند;

3. «الاّ»ى حصرى: به معناى «الا»يى است كه در كلام منفى و بعد از ادات نفى آورده مى شود و افاده حصر مى نمايد; اين «الاّ» در واقع، به قسم دوم بر مى گردد.

در مورد «الاّ»ى استثنايى، در اصول، سه بحث مطرح است:

1. آيا استثناى از نفى، دلالت بر اثبات، و استثناى از اثبات، دلالت بر نفى مى نمايد يا خير؟ علماى اصول در اين كه استثناى از نفى، اثبات است و استثناى از اثبات، نفى، اتفاق نظر دارند و فقط «ابو حنيفه» مخالف است;

2. آيا استثنا، بر حصر دلالت دارد يا نه؟ براى مثال، آيا از جمله «ما جائنى القوم الا زيد» استفاده مى شود كه آمدن (مجيئى)، به زيد اختصاص دارد؟

درباره دلالت استثنا بر حصر، ادعاى تبادر شده است;

[3]آيا دلالت «الاّ»ى استثنايى بر حصر، مربوط به منطوق جمله است يا مفهوم آن؟ بعضى گفته اند: اين دلالت از منطوق كلام فهميده مى شود، ولى بيشتر اصولى ها معتقدند اين دلالت به مفهوم مربوط مى شود; يعنى «الاّ» براى مطلق اخراج و استثنا وضع شده، كه لازم بيّن به معناى اخص آن اين است كه «مستثنى منه» از شمول حكم «مستثنى» خارج است

نكته:

در برخى موارد، به وسيله قراين خاص ثابت مى شود كه «الاّ» وصفى يا استثنايى است، گاهى نيز هيچ گونه قرينه اى در كلام نيست; در چنين صورتى، مرحوم «مظفر» اعتقاد دارد اصل در كلمه «الاّ» آن است كه استثنايى باشد و وصفى بودن آن به قرينه نياز دارد.

خويى، ابوالقاسم، محاضرات فى اصول الفقه، ج 5، ص 140.

نائينى، محمد حسين، فوائد الاصول، ج 1، ص (510-505).

مكارم شيرازى، ناصر، انوار الاصول، ج 2، ص (75-70).

مظفر، محمد رضا، اصول الفقه، ج 1، ص (128-127).

التزامات عقلائيه

ر.ك: سيره عقلا

التزامات متشرعيه

ر.ك: سيره متشرعه

التزام واضع

ر.ك: تعهد واضع

التماس

درخواست از فرد هم رتبه

التماس عبارت است از درخواست شخص از فردى كه هم رتبه او مى باشد.

برخى در تحقق «التماس»، نبودن استعلا را شرط دانسته اند; بنابراين، اگر طلب كننده، حالت استعلا به خود بگيرد، هر چند در واقع رتبه و مقام وى با فردى كه از او

نام کتاب : فرهنگ نامه اصول فقه نویسنده : مرکز اطلاعات و منابع اسلامی    جلد : 1  صفحه : 235
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست