اطلاق اثباتى

اطلاق به حسب عالم دلالت و مقام اثبات

اطلاق در دو مقام تصور دارد:

1. مقام ثبوت يا عالم لحاظ;

[2]مقام اثبات يا مقام اقامه دليل

اطلاق اثباتى، آن است كه دليلى براى تقييد اقامه نشده باشد، مثل اين كه مولا بگويد: «اكرم العالم» و دليلى بر تقييد مفهوم عالم اقامه نكند.

تقابل بين اطلاق و تقييد اثباتى، از نوع تقابل عدم و ملكه است; يعنى عدم ذكر قيد، در حالى كه آوردن آن ممكن بوده است.

اطلاق اثباتى بر اطلاق ثبوتى دلالت دارد.

صدر، محمد باقر، دروس فى علم الاصول، ج 1، ص 237.

مجاهد، محمد بن على، مفاتيح الاصول، ص 206.

خويى، ابوالقاسم، محاضرات فى اصول الفقه، ج 5، ص 364.

اطلاق احوالى

شمول حكم نسبت به حالات متفاوت مصداق جزئى

اطلاق احوالى، مقابل اطلاق افرادى مى باشد و عبارت است از در نظر گرفتن اطلاق در معنايى جزئى، به حسب احوال متفاوتى كه براى آن امكان دارد.

توضيح: لحاظ شمول و سريان در مطلق به دو صورت است:

1. لحاظ افراد، در جايى كه معنا كلى و داراى افراد باشد;

[2]لحاظ احوال، در جايى كه معنا جزئى باشد

اطلاق احوالى در جايى است كه براى معناى جزئى، احوال متفاوتى باشد. در اين حالت اگر چه معنا داراى يك فرد مى باشد، ولى اين فرد حالات مختلفى دارد، مثل: حالت مرض يا سلامتى، و يا حالت سواره يا پياده بودن كه بر زيد عارض مى شود; بنابراين، لفظ زيد به لحاظ اين احوال، اطلاق دارد; يعنى قابليت صدق بر هر يك از اين حالات را دارد و اگر گفته شود: «اكرم زيدا»، اطلاق احوالى، تمام حالات او را در بر مى گيرد.

صدر، محمد باقر، دروس فى علم الاصول، ج 1، ص 236.

شيرازى، محمد، الاصول، ج 5، ص 59و65.

شيرازى، محمد، الوصول الى كفاية الاصول، ج 3، ص 255.

مظفر، محمد رضا، اصول الفقه، ج 1، ص 168.

خمينى، مصطفى، تحريرات فى الاصول، ج 2، ص 601.

مشكينى، على، اصطلاحات الاصول، ص 247.

سبزوارى، عبدالاعلى، تهذيب الاصول، ج 1، ص 154.

نائينى، محمد حسين، اجود التقريرات، ج 1، ص 521.

سبحانى تبريزى، جعفر، الموجز فى اصول الفقه، ص 219.

اطلاق ازمانى

شمول حكم بر موضوع در تمام زمانها

اطلاق ازمانى، از اقسام اطلاق احوالى، و به معناى شمول حكم بر موضوع در تمامى زمان ها است. بنابراين، در مواردى كه مطلق، فردى از افراد ماهيت بوده و لحاظ شمول در آن به حسب تمام زمان هايى است كه فرد را در بر مى گيرد، اطلاق آن، ازمانى است; براى مثال، هنگامى كه گفته مى شود: «يجب الصدق» و يا گفته مى شود: «يحرم الكذب»، مراد وجوب صدق و حرمت كذب در همه زمان ها است.

تقييد زمان مقابل اطلاق زمانى است، مثل: «لاتعتق الرقبة ليلا» يا «يجب الصدق ما دمت مختاراً».

مشكينى، على، تحرير المعالم، ص (135-134).

شيرازى، محمد، الاصول، ج 5، ص 65.

خمينى، مصطفى، تحريرات فى الاصول، ج 2، ص 601و614.

اطلاق استغراقى

ر.ك: اطلاق شمولى

اطلاق استيعابى

ر.ك: اطلاق شمولى

اطلاق افرادى

عموميت حكم به حسب افراد

شمول و سريان حكم در اطلاق، به دو صورت است:

[1]به حسب افراد; 2. به حسب احوال

شمول حكم به حسب افراد را اطلاق افرادى مى گويند و اين در جايى است كه افراد متعددى در كار باشد و طبيعت، قابليت صدق بر هر يك از آنها را داشته باشد، مانند: «اكرم العالم» كه عالم، افراد مختلفى دارد و حكم اكرام شامل همه آن افراد مى شود.

صدر، محمد باقر، دروس فى علم الاصول، ج 1، ص 236.

مشكينى، على، تحرير المعالم، ص 134.

مشكينى، على، اصطلاحات الاصول، ص 247.

شيرازى، محمد، الوصول الى كفاية الاصول، ج 3، ص 255.

شيرازى، محمد، الاصول، ج 5، ص 59.

خمينى، مصطفى، تحريرات فى الاصول، ج 2، ص 601.

مظفر، محمد رضا، اصول الفقه، ج 1، ص 168.

نائينى، محمد حسين، اجود التقريرات، ج 1، ص 516.

اطلاق اماكنى

شمول حكم بر فرد در همه مكان ها

اطلاق اماكنى، از اقسام اطلاق احوالى است و آن، در موردى است كه مطلق، فردى از افراد ماهيت معنايى جزئى مى باشد در مقابل موردى كه مراد از مطلق، خود ماهيت مى باشد كه معنايى