نمى شود تا نسبت به آن استصحاب جارى شود;

3.برخى ديگر اعتقاد دارند استصحاب وجودى در شبهه مفهومى جريان ندارد، اما استصحاب عدمى نسبت به آن جارى مى گردد

جزايرى، محمدجعفر، منتهى الدراية فى توضيح الكفاية، ج 7، ص (389-388).

فاضل لنكرانى، محمد، سيرى كامل در اصول فقه، ج 14، ص (445-443).

قدسى مهر، خليل، الفروق المهمة فى الاصول الفقهية، ص 105.

استصحاب در شبهه موضوعى

حكم به بقاى چيزى بعد از شك حاصل از ترديد در امور خارجى

استصحاب در شبهه موضوعى، مقابل استصحاب در شبهه حكمى است و آن در جايى است كه شك در بقاى چيزى ناشى از شبهه در امور خارجى باشد، مانند: شك در بقاى طهارت لباس كه ناشى از شك در ملاقات آن با نجس مى باشد، يا شك در بقاى نجاست آب كه ناشى از شك در اضافه شدن آب كر به آن است.

نكته:

اخبارى ها مدعى هستند استصحاب فقط در شبهات موضوعى اعتبار دارد; زيرا اخبار استصحاب، آن را تنها در شبهات موضوعى حجت مى داند و در شبهات حكمى بايد احتياط كرد. بسيارى از اصوليون همانند مرحوم «آخوند خراسانى» و مرحوم «مظفر» معتقدند استصحاب هم در شبهه حكمى و هم در شبهه موضوعى اعتبار دارد.

نيز ر.ك: استصحاب در شبهه حكمى.

مشكينى، على، اصطلاحات الاصول، ص 36.

مظفر، محمد رضا، اصول الفقه، ج 2، ص (277-276).

آخوند خراسانى، محمد كاظم بن حسين، كفاية الاصول، ص 445.

نائينى، محمد حسين، اجود التقريرات، ج 2، ص 130.

نائينى، محمد حسين، فوائد الاصول، ج 4، ص 308.

فاضل لنكرانى، محمد، كفاية الاصول، ج 5، ص 261.

روحانى، محمد، منتقى الاصول، ج 6، ص 65.

جزايرى، محمدجعفر، منتهى الدراية فى توضيح الكفاية، ج 7، ص 43.

استصحاب زمان

حكم به بقاى بخشى از زمان

استصحاب زمان از اقسام استصحاب امور تدريجى و مقابل استصحاب زمانيات بوده و به استصحابى گفته مى شود كه مستصحب آن، نفس زمان مى باشد; به بيان ديگر، به معناى حكم به بقاى بخشى از زمان مى باشد، مانند: استصحاب بقاى روز يا شب به هنگام شك در هر يك، و يا استصحاب بقاى ماه شعبان و يا ماه رمضان در يوم الشك; براى مثال، كسى كه نذر كرده در روز معينى قربانى كند، در صورت شك در وقوع شب، مى تواند استصحاب بقاى روز جارى كند.

در اين كه آيا در نفس زمان، استصحاب جارى مى گردد يا خير، ميان اصولى ها اختلاف وجود دارد; برخى مانند مرحوم «شيخ انصارى» استصحاب را در زمان جارى نمى دانند; ولى برخى ديگر مثل مرحوم «نايينى» و «آخوند خراسانى» به جريان چنين استصحابى اعتقاد دارند. علت اين اختلاف آن است كه زمان از امور تدريجى الوجود (غير قارّ) مى باشد; يعنى وجود آن داراى قرار و ثبات نيست و هرگز تمام اجزاى آن، يك باره پديد نمى آيد، بلكه هر جزئى از آن كه موجود مى شود، تا معدوم نگردد، جزء ديگر جاى گزين آن نمى شود و از آن جايى كه استصحاب به هنگام شك در بقا جارى مى گردد نه هنگام شك در حدوث، مخالفين جريان استصحاب در زمان، مى گويند: چون اجزاى زمان به تدريج پديد مى آيد، پس شك در بقا، در آن معنا ندارد و از مصاديق شك در حدوث است كه استصحاب در آن جريان ندارد; ولى معتقدان به جريان استصحاب در زمان، پاسخ مى دهند كه هر چند به دقت عقلى، استصحاب در نفس زمان جارى نيست، ولى عرف اين دقت عقلى را به كار نمى بندد و با ديد مسامحى، يك نوع وحدت اعتبارى (غير حقيقى) ميان اجزاى زمان لحاظ نموده و شب يا روز را حقيقت واحد در نظر مى گيرد، آن گاه در آن استصحاب مى كند.

البته راه حل هاى ديگرى هم در اين باره بيان شده است.

انصارى، مرتضى بن محمد امين، فرائد الاصول، ج 2، ص 644.

فاضل لنكرانى، محمد، كفاية الاصول، ج 5، ص 384.

فاضل لنكرانى، محمد، سيرى كامل در اصول فقه، ج 14، ص 538.

خمينى، روح الله، الرسائل، ج 1، ص 150.

آخوند خراسانى، محمد كاظم بن حسين، كفاية الاصول، ص 464.

نائينى، محمد حسين، فوائد الاصول، ج 3، ص (435-434).

استصحاب زمانى

ر.ك: استصحاب زمانيات

استصحاب زمانيات

حكم به بقاى امور تدريجى الحصول در ظرف زمان

استصحاب زمانيات از اقسام استصحاب امور تدريجى و مقابل استصحاب زمان مى باشد و به معناى حكم به بقاى امورى است كه به تدريج و در بستر زمان موجود مى شود; به اين صورت كه تا جزء سابق از بين نرود، نوبت به جزء لاحق نمى رسد و هيچ گاه تمام اجزاى آن در يك زمان اجتماع نمى كند، مانند: تكلم، كتابت، راه رفتن، جريان آب در رودخانه، كه وجود ثابت و مستقرى ندارند، بلكه اجزاى آنها به تدريج در ظرف زمان حاصل مى شود. در اين گونه موارد، اگر براى مثال، تا زمان معينى يقين به تكلم و يا كتابت باشد و سپس در بقاى آن شك شود، مجراى استصحاب زمانيات، مى باشد.