responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : فرهنگ نامه اصول فقه نویسنده : مرکز اطلاعات و منابع اسلامی    جلد : 1  صفحه : 152

استحباب

طلب غير اكيدِ ملازم با جواز ترك

استحباب، از اقسام احكام ترخيصى و نوعى حكم شرعى تكليفى است كه به معناى الزام و طلب غير اكيد مولا به انجام فعلى داراى مصلحت غير ملزمه است; به بيان ديگر، قانون گذار (شارع) مكلف را به انجام متعلق آن تشويق و تحريص مى نمايد، ولى او را ملزم به انجام آن نمى كند; به اين صورت كه به فعل آن ثواب مى دهد، ولى ترك آن را موجب عقاب نمى داند، مانند: استحباب نمازهاى نافله و روزه مستحبى.

زهيرالمالكى، محمد ابوالنور، اصول الفقه، ج 1، ص 50.

عبدالبر، محمد زكى، تقنين اصول الفقه، ص 15 و 31.

حكيم، محمد سعيد، المحكم فى اصول الفقه، ج 1، ص 20.

زحيلى، وهبه، اصول الفقه الاسلامى، ج 1، ص 76.

فاضل لنكرانى، محمد، سيرى كامل در اصول فقه، ج 4، ص (161-160).

همان، ج 3، ص (222-204).

همان، ج 7، ص (144-113).

استحباب احتياط

ر.ك: حسن احتياط

استحباب ارشادى

ارشاد عقل به نيكو بودن چيزى

استحباب ارشادى، مقابل استحباب مولوى مى باشد و آن، استحبابى است كه مفاد آن راهنمايى و ارشاد عقل به حسن چيزى است، در جايى كه در اين حكم استقلال دارد (مستقلات عقلى)، مانند: حسن احترام به پدر و مادر; به خلاف استحباب مولوى كه لازمه آن بعث غير الزامى به انجام فعل مى باشد.

فرق استحباب ارشادى با استحباب مولوى، يكى در داشتن ثواب است، كه بنا بر مولوى بودن استحباب، انجام آن كار ثواب دارد; در حالى كه اگر استحباب ارشادى باشد، ثوابى به آن تعلق نمى گيرد.

و ديگرى در قصد قربت و قصد امر مى باشد، كه در استحباب مولوى، با قصد امر استحبابى، فعل عبادى مى شود; در حالى كه در استحباب ارشادى، با قصد امتثال امر استحبابى، فعل عبادى نمى شود.

ايروانى، باقر، الحلقة الثالثة فى اسلوبها الثانى، ج 3، ص (166-165).

استحباب استقلالى

مستحب بودن نفس يك عمل بدون لحاظ آن در ضمن يك كلّ

استحباب استقلالى، مقابل استحباب ضمنى مى باشد و آن، استحبابى است كه به طور مستقيم و به خاطر مطلوبيت غير اكيد، به نفس موضوع تعلق مى گيرد، مانند استحباب غسل جمعه.

به بيان ديگر، استحبابى كه ضمنى مثل استحباب اجزاى نماز مستحبى نباشد، استحباب استقلالى نام دارد.

صدر، محمد باقر، بحوث فى علم الاصول، ج 5، ص 149.

استحباب بدلى

بدلِ شرعى يا عقلى داشتنِ متعلقِ استحباب

استحباب بدلى در مواردى است كه متعلق استحباب عقلا يا شرعاً داراى بدل و جانشينى باشد كه در عرض آن بوده و مكلف مى تواند يكى از آنها را انجام دهد، به گونه اى كه با امتثال هر يك از آنها، به او ثواب تعلق مى گيرد و امتثال بقيه لازم نيست، مانند: استحباب غسل جمعه از اذان صبح تا اذان ظهر كه مكلف عقلا مخير است آن را در هر ساعت از اين مدت، به جا آورد. و يا اين كه در روز عيد قربان، قربانى كردن مستحب است و مكلف شرعاً اختيار دارد گوسفند، گاو و يا شتر قربانى كند.

حكيم، محمد سعيد، المحكم فى اصول الفقه، ج 2، ص 361.

استحباب ضمنى

مستحب بودن جزئى از كلّ به اعتبار استحباب كلّ

استحباب ضمنى، استحبابى است كه عقل آن را از تعلق استحباب به موضوع داراى اجزا و به كمك انحلال امر استحبابىِ متعلق به كل و سرايت آن به تك تك اجزا، به دست مى آورد.

بنابراين، وقتى كه استحباب به كل موضوع داراى اجزا تعلق مى گيرد، عقل به استحباب اجزاى آن به طور ضمنى حكم مى كند; يعنى با انحلال حكم استحباب متعلق به كل به تعداد اجزاى آن، احكام استحبابى ضمنى به دست مى آيد و هر جزء به تنهايى استحباب ضمنى مى يابد.

بنابراين، استحباب ضمنى و استحباب غير ضمنى (استقلالى) دو حكم استحبابى جداگانه نيست، بلكه يك استحباب بوده و تغاير آن دو اعتبارى است.

صدر، محمد باقر، بحوث فى علم الاصول، ج 5، ص 149.

استحباب طريقى

استحباب يك شىء به خاطر رساندن مكلّف به مصلحت واقعى

استحباب طريقى، استحبابى است كه شارع آن را به خاطر رساندن مكلف به حكم واقعى جعل كرده و طريق به واقع قرار داده است; يعنى براى حفظ مصلحت واقع جعل شده است، مثل: استحباب احتياط كردن، چون احتياط، طريقى براى رسيدن به واقع و دورى از محرمات احتمالى است.

ايروانى، باقر، الحلقة الثالثة فى اسلوبها الثانى، ج 3، ص 169.

صدر، محمد باقر، دروس فى علم الاصول، ج 2، ص 344.

نام کتاب : فرهنگ نامه اصول فقه نویسنده : مرکز اطلاعات و منابع اسلامی    جلد : 1  صفحه : 152
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست