responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : فرهنگ نامه اصول فقه نویسنده : مرکز اطلاعات و منابع اسلامی    جلد : 1  صفحه : 150

فعليت متعلق ديگر باشد، مانند: امر به ايستادن در ركعت اول و دوم نماز، در جايى كه مكلف فقط قدرت ايستادن در يك ركعت را دارد.

سبحانى تبريزى، جعفر، المحصول فى علم الاصول، ج 4، ص (412-411).

اسباب تعارض

ر.ك: اسباب تعارض اخبار.

اسباب تعارض اخبار

عوامل وقوع تعارض ميان روايات

اسباب تعارض اخبار، عواملى است كه سبب وقوع تعارض و تنافى ميان روايات مى شود. برخى از اين اسباب عبارت است از:

1. تقطيع در روايات; يعنى حذف صدر و ذيل روايات هنگام نقل آن;

2. اختلاف شرايط زمانى و مكانى راويان; براى مثال، «رطل مكى» و «رطل عراقى» با هم از نظر مقدار فرق دارند; حال اگر در روايات، لفظ «رطل» به كار رود، براى مثال، گفته شود: «الكُرّ ستمائة رطل» - اين اختلاف موجب اختلاف در تعيين مقدار آب كر مى گردد;

3. تقيه; گاهى تقيه باعث صدور فتواى مخالف، به خاطر حفظ جان و مصالح امامان و شيعيانشان، و در نتيجه، تعارض روايات مى شد;

4. وجود تزوير در روايات; براى مثال «مغيرة بن سعيد»، «ابوالخطاب محمد بن مقلاص»، «ابوزينب الاسدى الكوفى، مكنى به ابوالظبيان» و «ابواسماعيل» از مزورين هستند;

5. نقل به معنا كردن روايات;

[6]كمبود راويان ثقه و عرب; يعنى وجود راويان غير ثقه و يا غير عرب در سرزمين هاى عربى، سبب اختلاف و تعارض در روايات مى گردد

سبحانى تبريزى، جعفر، المحصول فى علم الاصول، ج 4، ص (437-429).

اسباب حصر

ر.ك: ادوات حصر و استثنا

اسباب حكم عقل عملى

عوامل حكم عقل عملى به حُسن يا قبح يك شىء

اسباب حكم عقل عملى، اسبابى است كه موجب حكم كردن عقل عملى به بايسته بودن (حسن) و يا نبايسته بودن (قبح) فعلى مى گردد.

اين اسباب به حكم استقرا و تتبع - و نه حصر عقلى - به پنج قسم تقسيم مى شود:

1. ادراك مصداق كمال يا نقص بودن چيزى توسط عقل نظرى، موجب حكم عقل عملى به حسن يا قبح آن مى گردد;

2. ادراك ملائمت - لذت بخش بودن - يا ناملائمت - مولم يا درد آور بودن - چيزى براى نفس انسان توسط عقل نظرى، موجب حكم عقل عملى است به اين كه انجام آنچه ملايم نفس است، پسنديده و انجام آنچه منافى و ناملايم نفس است، ناپسند مى باشد;

3. از اسباب حكم عقل عملى به حسن و قبح، وجود يك سلسله خلقيات انسانى است كه در سرشت انسان ها وجود دارد و موجب مدح ستايش اخلاق و صفات فاضله و ذم نكوهش رذايل اخلاقى مى گردد; براى مثال، شجاعت و كرم باعث مدح، و بخل وجبن، باعث ذم فاعل آن در نزد همگان است;

4. انفعالات نفسانى، مانند رقت، شفقت، حميت و غيرت كه در وجود هر انسانى يافت مى شود از اسباب حكم به حسن و قبح است;

[5]عرف و عادت مرسوم در جامعه نيز از اين اسباب است; براى مثال، برخاستن به احترام شخص تازه وارد و يا پذيرايى از مهمان، موجب حكم عقل به تحسين اين كار مى گردد

مظفر، محمد رضا، اصول الفقه، ج 1، ص (219-216).

اسباب رفع تعارض بدوى

راه هاى بر طرف كردن تعارض ظاهرى ميان روايات

اسباب رفع تعارض بدوى، به عواملى گفته مى شود كه باعث رفع تعارض بدوى از طريق جمع عرفى مى گردد.

برخى از اين عوامل عبارت است از:

1. تخصيص، يا تقديم دليل خاص بر عام، در تعارض به صورت عموم و خصوص;

2. تقييد، يا تقديم دليل مقيد بر مطلق، در تعارض به صورت اطلاق و تقييد;

3. تقديم دليل حاكم بر محكوم، هنگام تعارض دليل حاكم و محكوم;

4. تقديم دليل وارد بر مورود، هنگام تعارض دو دليل وارد و مورود;

5. تقديم نص بر ظاهر و اظهر;

[6]تقديم اظهر بر ظاهر

نكته:

در موارد نادر كه دو دليل قطعى الصدور تعارض مى كنند، از طريق جمع عقلى و تأويل بردن، رفع تعارض مى شود.

مظفر، محمد رضا، اصول الفقه، ج 2، ص (213-211).

صدر، محمد باقر، بحوث فى علم الاصول، ج 7، ص (17-14).

اسباب شبهه

ر.ك: منشأ شك

اسباب شك

ر.ك: منشأ شك

نام کتاب : فرهنگ نامه اصول فقه نویسنده : مرکز اطلاعات و منابع اسلامی    جلد : 1  صفحه : 150
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست