responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : فرهنگ نامه اصول فقه نویسنده : مرکز اطلاعات و منابع اسلامی    جلد : 1  صفحه : 145

اراده مترشحه

ر.ك: اراده غيرى

اراده مستقل

ر.ك: اراده نفسى

اراده ناقص

ميل به تحقق مراد در عين رضايت به ترك آن

اراده ناقص، مقابل اراده تام مى باشد و آن، اراده اى ضعيف و غير مؤكد در نفس مريد است كه به تحصيل مراد در خارج تعلق گرفته است، مانند: اراده مولا نسبت به انجام مستحبات در خارج توسط مكلف.

در كتاب «بحوث فى علم الاصول» آمده است:

«ما ذكره المحقق العراقى (قده)، من ان الامر مادة و صيغة يدل على ارادة المولى و طلبه و هى تارة شديدة كما في الواجبات و اخرى ضعيفة كما في المستحبات»[1]


[1]صدر، محمد باقر، بحوث فى علم الاصول، ج 2، ص 20

ثاراده ندبى

ر.ك: اراده ناقص

اراده نفسى

طلب شئ مطلوب بالذّات

اراده نفسى كه مقابل اراده غيرى مى باشد اراده اى است كه مراد و متعلق آن به خودى خود در نظر مريد، مطلوب باشد و اراده به خود آن چيز تعلق گيرد; مانند: اراده مولا به واجب نمودن نماز، كه مراد اصلى و مطلوب بنفسه خود نماز است.

موسوى بجنوردى، محمد، مقالات اصولى، ص 66.

حكيم، محمد سعيد، المحكم فى اصول الفقه، ج 1، ص 25.

اراده وجوبى

ر.ك: اراده تام

ارتكاز عرفى

شعور ناخودآگاه اهل عرف به برخى امور

ارتكاز عرفى، نوعى ادراك و شعور ناخودآگاه نسبت به معلوماتى است كه به عمق اذهان اهل عرف رسوخ كرده است، به گونه اى كه منشأ پيدايش آن براى آنها روشن نيست; چه طبق اين ارتكاز عرفى، در خارج سلوك عملى شكل گرفته باشد و چه شكل نگرفته باشد. ارتكاز عرفى موجب پيدايش عرف و عادت واحد مى شود.

صدر، محمد باقر، بحوث فى علم الاصول، ج 2، ص 19.

همان، ج 6، ص 200.

فيض، عليرضا، مبادى فقه و اصول، ص 224.

ارتكاز عقلا

شعور ناخودآگاه عقلا به برخى امور

ارتكاز عقلا نوعى ادراك و شعور ناخودآگاه نسبت به معلوماتى است كه به عمق ذهن عقلا رسوخ كرده است، به گونه اى كه منشأ پيدايش آن براى آنان به تحقيق روشن نيست; چه طبق آن، در خارج سلوك عملى تحقق يافته باشد و چه تحقق نيافته باشد.

به بيان ديگر، ارتكاز عقلا علم به معلوماتى است كه در ذهن آنان انباشته گشته و به آن توجه نمى شود و چه بسا اين علم و شعور ناخودآگاه منشأ بسيارى از اعمال در نزد عقلا مى گردد كه علت آن براى خودشان هم روشن نيست; براى مثال، كسى كه در منطقه اى عرب زبان زندگى مى كند، وقتى با لفظى عربى مورد خطاب قرار مى گيرد، بلافاصله معناى آن لفظ به ذهنش خطور مى كند، و اين به سبب همان علم ارتكازى او است.

اين ارتكاز عقلايى منشأ سيره عقلايى بوده و حجيت آن منوط به امضاى شارع و يا عدم منع وى است.

مرتكزات عقلايى ممكن است از فطرت يكسان انسان ها يا از دين واحد، يا از مناسبات اجتماعى، فرهنگى و منطقه اى واحد ناشى شده باشد.

نكته:

برخى، سيره عقلا را شامل مرتكزات عقلا نيز مى دانند[1]


[1]صدر، محمد باقر، بحوث فى علم الاصول، ج 4، ص 234

طباطبايى حكيم، محمد تقى، الاصول العامة للفقه المقارن، ص 200.

خمينى، روح الله، الرسائل، ج 2، ص 123.

نائينى، محمد حسين، فوائد الاصول، ج 2، ص 161و192.

ارتكاز عقلى

ر.ك: ارتكاز عقلا

ارتكاز متشرعه

شعور ناخودآگاه اهل يك شريعت به برخى امور

ارتكاز متشرعه، نوعى ادراك و شعور ناخودآگاه به معلوماتى است كه به عمق اذهان متشرعه رسوخ كرده و منشأ پيدايش آن به تحقيق، براى آنان روشن نيست، هر چند به طور اجمالى علت پيدايش آن، اعتقاد متشرعه به شريعت واحد و پاى بندى به آن به حساب مى آيد; چه طبق اين ارتكاز، سلوك عملى در خارج شكل گرفته باشد و چه شكل نگرفته باشد. اين ارتكاز منشأ پيدايش سيره متشرعه مى باشد.

ارتكاز متشرعه در صورتى كه با امضاى شارع و يا عدم منع او تأييد شود، از منابع احكام فقهى است.

طباطبايى حكيم، محمد تقى، الاصول العامة للفقه المقارن، ص 200.

نام کتاب : فرهنگ نامه اصول فقه نویسنده : مرکز اطلاعات و منابع اسلامی    جلد : 1  صفحه : 145
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست