responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : فرهنگ نامه اصول فقه نویسنده : مرکز اطلاعات و منابع اسلامی    جلد : 1  صفحه : 136

قطعى گفته مى شود، مانند: نص كتاب، خبر متواتر، اجماع محصل، ادله عقلى قطعى (مستقلات عقلى) و يا ادله ظنى همراه با قرائن قطعى. اين ادله، به دليل قطع آور بودن، به حكم عقل، حجت است.

صدر، محمد باقر، دروس فى علم الاصول، ج 1، ص 72.

عزيز برزنجى، عبداللطيف عبدالله، التعارض و الترجيح بين الادلة الشرعية، ج 1، ص 101 و 104 و (355-131).

زحيلى، وهبه، الوجيز فى اصول الفقه، ص 21.

ادله لُبّى

دلايل غير لفظىِ احكام شرعى

ادله لبى، مقابل ادله لفظى مى باشد و مراد از آن، ادله اى است كه از راه غير لفظ، مكلف را به حكم شرعى مى رساند; به بيان ديگر، ادله اى كه حكم شرعى از آنها استفاده مى شود، يا از سنخ لفظ است يا غير لفظ; به ادله اى كه از سنخ لفظ نباشند، ولى مكلف را به حكم شرعى برساند، مانند: اجماع، دليل عقل، سيره و...، ادله لبى گفته مى شود.

مظفر، محمد رضا، اصول الفقه، ج 2، ص 100.

جزايرى، محمدجعفر، منتهى الدراية فى توضيح الكفاية، ج 3، ص 523.

صدر، محمد باقر، دروس فى علم الاصول، ج 1، ص 74.

صدر، محمد باقر، بحوث فى علم الاصول، ج 2، ص 150.

سجادى، جعفر، فرهنگ معارف اسلامى، ج 1، ص 125.

نائينى، محمد حسين، فوائد الاصول، ج 1، ص 495.

ادله لفظى

دلايل لفظىِ احكام شرعى

ادله لفظى، مقابل ادله لبّى است و به ادله اى گفته مى شود كه از راه كلام شارع چه الفاظ كتاب و چه سنت مكلف را به حكم شرعى مى رساند، مانند: خبر ثقه.

صدر، محمد باقر، دروس فى علم الاصول، ج 1، ص 74.

مظفر، محمد رضا، اصول الفقه، ج 2، ص 100.

جزايرى، محمدجعفر، منتهى الدراية فى توضيح الكفاية، ج 3، ص 523.

نائينى، محمد حسين، فوائد الاصول، ج 1، ص 495.

ادله متعارض

دلايلِ داراى تنافى ذاتى يا عرضى به حسب مدلول

ادله متعارض، به دو يا چند دليل گفته مى شود كه ميان مدلول آنها تنافى است، مانند دليلى كه مى گويد: «نماز جمعه واجب است» و دليل ديگر كه مى گويد: «نماز جمعه واجب نيست»; در اين جا دو دليل در حكم نماز جمعه با هم تنافى دارند.

تنافى ميان دو يا چند دليل، گاهى ذاتى است و گاهى عرضى.

تنافى ذاتى يا به خاطر اجتماع نقيضين است، همانند مثال سابق، و يا به خاطر اجتماع ضدين مى باشد، مثل اين كه دليلى مى گويد: «نماز جمعه در عصر غيبت واجب است» و دليل ديگر مى گويد: «نماز جمعه در عصر غيبت حرام است».

تنافى عرضى به معناى تعارض ميان دو يا چند دليل، به واسطه دخالت عوامل خارجى است، مثل اين كه دليلى مى گويد: «در ظهر جمعه نماز جمعه واجب است». و دليل ديگر مى گويد: «درظهر جمعه نماز ظهر واجب است» و از نظر عقل انجام دادن هر دو نماز اشكالى ندارد، ولى در خارج، اجماع قائم شده است كه در يك زمان بيش از يك نماز واجب نيست.

براى تحقق تعارض ميان دو يا چند دليل وجود شرايط ذيل ضرورى است:

1. يكى از دو دليل به تنهايى و يا هر دو دليل با هم، قطعى نباشند;

2. در حجيت هر يك از دو «اماره ظنى متعارض»، ظن فعلى معتبر نباشد، بلكه يا در حجيت هر دو دليل و يا دست كم در حجيت يكى از دو دليل، ظن شأنى ملاك باشد;

3. هر كدام از دو دليل فى نفسه داراى شرايط حجيت باشند;

4. يكى از دو دليل، حاكم بر دليل ديگر نباشد;

5. يكى از دو دليل، وارد بر دليل ديگر نباشد;

6. دو دليل متزاحم نباشند;

[7]مدلول دو دليل با يكديگر متنافى باشد، به گونه اى كه اجتماع مدلول هر دو، محال باشد

در اين كه تنافى ميان دو دليل، در ناحيه مدلول آن است يا در ناحيه دلالت، بين شيخ انصارى و آخوند خراسانى اختلاف است.

مظفر، محمد رضا، اصول الفقه، ج 2، ص 192.

آخوند خراسانى، محمد كاظم بن حسين، كفاية الاصول، ص 516.

رشتى، حبيب الله بن محمد على، بدايع الافكار، ص 406.

عزيز برزنجى، عبداللطيف عبدالله، التعارض و الترجيح بين الادلة الشرعية، ج 1، ص 52.

ادله محرزه

ر.ك: ادله

ادله نقلى

ر.ك: ادله شرعى

ادوات استثنا

ر.ك: ادوات حصر و استثنا

ادوات استفهام

الفاظ وضع شده براى طلب فهم مطلب

ادوات استفهام، اسباب و الفاظى است كه بر طلب فهم نسبت به

نام کتاب : فرهنگ نامه اصول فقه نویسنده : مرکز اطلاعات و منابع اسلامی    جلد : 1  صفحه : 136
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست