«... فخذ بما فيه الحائطة لدينك و اترك ما خالف الاحتياط; پس به آن روايتى كه موافق احتياط است عمل نما و آن روايتى را كه مخالف احتياط است رها كن».

[1]حر عاملى، محمد بن حسن، وسائل الشيعه، ج 14، ص 193

[2]همان، ج 18، ص 76

[3]همان، ج 18، ص 123

خمينى، روح الله، انوار الهداية فى التعليقة على الكفاية، ج 2، ص 87.

خمينى، روح الله، تهذيب الاصول، ج 2، ص 195.

انصارى، مرتضى بن محمد امين، فرائد الاصول، ج 1، ص (350-340).

جزايرى، محمدجعفر، منتهى الدراية فى توضيح الكفاية، ج 5، ص (336-325).

همان، ج 8، ص 117.

آخوند خراسانى، محمد كاظم بن حسين، كفاية الاصول، ص 392 و 503.

مغنيه، محمد جواد، علم اصول الفقه فى ثوبه الجديد، ص 263.

صدر، محمد باقر، بحوث فى علم الاصول، ج 5، ص 91.

حيدرى، على نقى، اصول الاستنباط، ص 220.

خمينى، مصطفى، تحريرات فى الاصول، ج 3، ص 395.

ايروانى، باقر، الحلقة الثالثة فى اسلوبها الثانى، ج 3، ص 134.

شيرازى، محمد، الوصول الى كفاية الاصول، ج 5، ص 299.

فاضل لنكرانى، محمد، سيرى كامل در اصول فقه، ج 11، ص (340-316).

فاضل لنكرانى، محمد، كفاية الاصول، ج 6، ص 181.

اخبار از محسوسات

ر.ك: خبر حسى

اخبار استصحاب

احاديث مورد استدلال براى حجيت استصحاب

اخبارى كه براى حجيت استصحاب به آنها استدلال شده است، اخبار استصحاب ناميده مى شود. اين اخبار مستفيض مى باشد; يعنى از راه هاى متعدد نقل شده است اما به حد تواتر نرسيده است.

برخى از اين اخبار عبارت اند از:

1. صحيحة زرارة: قال: قلت له: الرجل ينام و هو على وضوء أتوجب الخفقة و الخفقتان عليه الوضوء؟

فقال: يا زرارة قد تنام العين و لا ينام القلب و الأذن، فاذا نامت العين و الأذن والقلب وجب الوضوء.

قلت: فان حرّك على جنبه شىء و لم يعلم به؟

قال: لا، حتى يستيقن أنه قد نام. حتى يجىء من ذلك أمر بيّن و الا فانه على يقين من وضوئه و لا تنقض اليقين أبدا بالشك و لكن تنقضه بيقين آخر;[1]

2. عن محمد بن مسلم عن ابى عبدالله(عليه السلام) قال: قال اميرالمؤمنين(عليه السلام): من كان على يقين ثمّ شكّ فليمض على يقينه. فان الشك لا ينقض اليقين;[2]

3. عن على بن محمد القاسانى: قال: كتبت إليه - و أنا بالمدينة - عن اليوم الذى يشك فيه من رمضان هل يصام أم لا؟ فكتب عليه السلام: اليقين لا يدخل فيه الشك. صم للرؤية و أفطر للرؤية[3]

در روايت اول، «زراره» از امام(عليه السلام) سؤال مى كند: شخصى وضو گرفته است و سپس حالت خواب آلودگى (چرت زدن) بر او غلبه پيدا مى كند، آيا يك چرت و دو چرت باعث بطلان وضوى او مى شود؟ امام (عليه السلام) در پاسخ مى فرمايد: اى زراره! گاهى چشم مى خوابد، ولى گوش و قلب انسان بيدار است; بنابراين، فقط هنگامى كه چشم و گوش هر دو خوابيدند، وضو باطل مى شود.

سپس زراره بار ديگر مى پرسد: اگر در كنار اين شخص چيزى حركت داده شود و او متوجه نشود، آيا همين اندازه، اماره و نشانه بر خواب شرعى خوابى كه وضو را باطل مى سازد است؟ امام در پاسخ مى فرمايد: خير، اين چيزها اماره شرعى نيست، بلكه بايد يقين كند كه خوابيده تا وضو واجب شود; يعنى يك نشانه آشكارى در اختيار او باشد. در غير اين صورت، او بايد بنا را بر يقين سابق به وضو بگذارد و آن را با شك بعدى نقض نكند، زيرا حالت يقين در شخص با شك از بين نمى رود، بلكه با پيدايش يقين ديگرى بر خلاف آن، از بين مى رود.

در روايت دوم، محمد بن مسلم از امام صادق(عليه السلام) نقل مى كند كه حضرت فرمود: امير المومنين على(عليه السلام) فرمودند: كسى كه يقين به امرى داشت، سپس در آن شك نمود، به يقين خود پابرجا باشد، زيرا شك نمى تواند يقين را از بين ببرد.

در حديث سوم، على بن محمد كاشانى مى گويد: من زمانى در مدينه بودم و در آن جا به محضر امام(عليه السلام) نامه نوشتم و از حضرت در مورد روزه يوم الشك پرسيدم، كه آيا اين روزه واجب است يا خير. امام(عليه السلام) در جواب مرقوم فرمودند: شك هيچ گاه در يقين نفوذ نمى كند و تو با ديدن ماه (اول رمضان) روزه بدار و با ديدن ماه (اول شوال) روزه خود را افطار كن.

[1]حر عاملى، محمد بن حسن، وسائل الشيعه، ج 1، ص 174

2. همان، ص (176-175).

[3]همان، ج 7، ص 184

اصفهانى، محمد حسين، الفصول الغروية فى الاصول الفقهية، ص 370.

عراقى، ضياء الدين، نهاية الافكار، ج 1، جزء 4، ص 37.

كوثرانى، محمود، الاستصحاب فى الشريعة الاسلامية، ص 196.

خمينى، روح الله، الرسائل، ج 1، ص 82.

نائينى، محمد حسين، فوائد الاصول، ج 3، ص 334.

روحانى، محمد، منتقى الاصول، ج 6، ص 132 و 316.

زنجانى، ميرزاباقر، تحرير الاصول، ص 243.

اخبار باب تعارض

ر.ك: اخبار تعارض

اخبار با واسطه

ر.ك: خبر باواسطه