responsiveMenu
فرمت PDF شناسنامه فهرست
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
نام کتاب : فرهنگ نامه اصول فقه نویسنده : مرکز اطلاعات و منابع اسلامی    جلد : 1  صفحه : 118

احوطيت روايت

ر.ك: موافقت احتياط

اخاله

ر.ك: تخريج مناط

اَخبار

ر.ك: خبر

اِخبار

ر.ك: اخبار

اخبار

حكايت از امر خارجى، يا كلام حاكى از امر خارجى

اِخبار، مقابل انشا و مصدر «باب افعال» به معناى «خبر دادن» است و در اصطلاح اهل لغت گاهى به معناى كلامى است كه بر ثبوت يا عدم ثبوت نسبت در خارج دلالت مى نمايد; به بيان ديگر، به لفظ مركب تام كه دلالت بر نسبتى در خارج نمايد و قابل تصديق و تكذيب باشد، «اِخبار» گفته مى شود. در اين جا اخبار به معناى قول جازم، خبر، حكم و قضيه است.

و گاهى اخبار به معناى القاى چنين كلامى است; يعنى بر فعل متكلم اطلاق مى گردد.

نكته:

اخبار، در حقيقت، به معناى حكايت كردن از امرى است كه در عالم واقع ثابت مى باشد و اطلاق آن بر «جمله خبرى» مسامحى است.

خوانسارى، محمد، منطق صورى، ص 67.

صدر، محمد باقر، دروس فى علم الاصول، ج 1، ص 90.

آخوند خراسانى، محمد كاظم بن حسين، كفاية الاصول، ص 27.

تهانوى، محمد اعلى بن على، كشاف اصطلاحات الفنون والعلوم، ج 1، ص 413.

حيدر، محمد صنقور على، المعجم الاصولى، ص 297.

خويى، ابوالقاسم، محاضرات فى اصول الفقه، ص 1.

فاضل لنكرانى، محمد، كفاية الاصول، ج 1، ص 66.

زهيرالمالكى، محمد ابوالنور، اصول الفقه، ج 2، ص 63.

اخبار آحاد

ر.ك: خبر واحد

اخبار احتياط

احاديث مورد استدلال براى اثبات اصل احتياط شرعى

اخبار احتياط، مقابل آيات احتياط مى باشد و آن، اخبارى است كه براى اثبات اصل احتياط شرعى به آن استدلال شده است. اين اخبار به چند دسته تقسيم مى گردد:

1. اخبارى كه بر وجوب توقف در هنگام شبهه دلالت مى نمايد، مانند: «لا تجامعوا في النكاح على الشبهة و قفوا عند الشبهة; از زناشويى شبهه ناك اجتناب كنيد و در هنگام شبهه توقف كنيد»[1]

در بعضى از اين اخبار، علت توقف نيز ذكر شده است، مثل: «فان الوقوف عند الشبهات خير من الاقتحام في الهلكات; به درستى كه در هنگام برخورد با امور مشتبه، توقف نمودن و انجام ندادن بهتر است از انجام دادنى كه باعث هلاكت مى شود»[2]

2. اخبارى كه بر وجوب احتياط دلالت مى نمايد، مانند: «عن الرضا (عليه السلام): ان اميرالمؤمنين(عليه السلام) قال لكميل بن زياد: اخوك دينك فاحتط لدينك بما شئت; امام رضا(عليه السلام) مى فرمايد: على(عليه السلام)به كميل فرمود: برادر تو دين تو است پس در امر دين با احتياط عمل كن»[3]

3. اخبار تثليث كه از پيامبر(صلى الله عليه وآله) و بعضى از ائمه(عليهم السلام)روايت شده است، مانند آن چه كه در ذيل مقبوله عمر بن حنظلة آمده است: «انما الامور ثلاثة: امرٌ بَيِّنٌ رُشده فيتَُّ بَع و امرٌ بيّن غَيُّه فيجتنب و امر مشكل يردّ حكمه الى الله و رسوله. قال رسول ا...(صلى الله عليه وآله): حلال بيّن و حرام بَيِّنٌ و شبهات بين ذلك فمن ترك الشبهات نجى من المحرمات و من اخذ بالشبهات وقع في المحرمات و هلك من حيث لا يعلم».

[4]اخبارى كه بر حرمت سخن و عمل بدون علم دلالت دارد

معتقدان به برائت، به اين ادله چنين پاسخ داده اند كه: در مورد شبهات بدوى، ادله اى (عقلى و نقلى) بر اصالت برائت وجود دارد; بنابراين، اگر مرتكب مشتبهات شويم، خود را به هلاكت نينداخته ايم.

در مورد اخبار احتياط نيز برخى چون «آخوند خراسانى» - در كفايه - گفته اند: اگر دليل وجوب احتياط، كامل باشد، حكم عقل به «قبح عقاب بلا بيان» از كار مى افتد و احتياط واجب مى گردد، اما سخن اين است كه اخبار دلالت كننده بر حليت مشتبهات، مانند: كل شىء لك حلال»، معارض با اخبار احتياط و اخص و اظهر از آنها است و چون در مقام تعارض عام با خاص و تعارض ظاهر با اظهر بايد خاص و اظهر را مقدم داشت، پس شبهات بدوى بعد از جستوجو، به وسيله «اخبار حِلّ» از عموم «اخبار احتياط» خارج مى گردند و در اين مورد، اصل برائت جارى مى گردد; اما در مورد شبهات بدوى قبل از جستوجو و نيز شبهات توأم با علم اجمالى، ما نيز معتقد به وجوب احتياط مى باشيم.

نكته:

از آن جا كه در بحث تعارض ادله، از اخبار احتياط نيز سخن به ميان مى آيد، مى توان آن را اين گونه نيز تعريف كرد: اخبار احتياط كه از اقسام اخبار علاجى مى باشد، اخبارى است كه در مقام تعارض دو خبر متعادل كه هيچ يك بر ديگرى ترجيح ندارند، به احتياط حكم مى نمايد، مانند مرفوعة «زرارة» كه در آن امام صادق(عليه السلام) مى فرمايد:

نام کتاب : فرهنگ نامه اصول فقه نویسنده : مرکز اطلاعات و منابع اسلامی    جلد : 1  صفحه : 118
   ««صفحه‌اول    «صفحه‌قبلی
   جلد :
صفحه‌بعدی»    صفحه‌آخر»»   
   ««اول    «قبلی
   جلد :
بعدی»    آخر»»   
فرمت PDF شناسنامه فهرست