و قد ينزّل المجهول: برعكس آنچه قبلا در تنزيل معلوم بمنزله مجهول گفته شد. گاهى مجهول و مبهم را بمنزله معلوم قرار ميدهيم.

و اين بخاطر آن است كه مى‌خواهيم بفهمانيم كه آن امر بسيار آشكار و روشن است و در اين مورد از انّما استفاده ميشود. چنانكه خداوند متعال از قوم يهود نقل مى‌كند «انّما نحن مصلحون» (1) مصلح بودن يهود امرى مجهول بلكه غير قابل قبول است. امّا ادعاى مصلح بودن كردند و گفتند اين مطلبى روشن و آشكار است. لذا با انّما آوردند. و بهمين جهت در جواب آنها گفته «الا انّهم هم المفسدون» با تأكيد فراوان، يعنى اينطور نيست كه آنها مصلح باشند بلكه مفسدند و حتما مفسدند.

ادات تأكيد عبارتند از: 1- جمله اسميّه كه دلالت بر ثبوت و دوام دارد.

2- خبر كه معرفه آمده و اين دلالت بر حصر دارد چنانكه در باب مسند گفته شد. 3- ضمير فصل بين انّ و خبر آن فاصله شده كه تأكيد همين معنى را مينمايد. يعنى ضمير فصل براى معنى حصر است. 4- ابتداى كلام با كلمه «الا» شروع شده براى آنكه بفهماند مضمون خبر داراى عظمت است. يعنى اينكه ميگويند ما مصلح هستيم. نبايد كوچك شمرده شود. اينها دروغگو و كذّابند. مطلب از اينها بالاتر است. بلكه اينها خيلى هم مفسدند. 5- تأكيد به انّ. 6- بعد از اينهمه باز خداوند آنها را با جمله «و لكن لا يشعرون» سرزنش و سركوب نموده.

[موارد استعمال انّما]

و مزيّة انّما على العطف: برترى انّما نسبت به عطف از اين جهت است كه از «انّما» دو حكم نفى و اثبات باهم استفاده ميشود. بخلاف عطف كه اوّل اثبات را مى‌فهماند و سپس نفى را مانند «زيد قائم لا قاعد» يا اول نفى را مى‌فهماند و بعد اثبات را مانند «ما زيد قائما بل قاعدا».