نام کتاب : آئين بلاغت: شرح مختصر المعانى نویسنده : شیرازی، احمد امین جلد : 1 صفحه : 53
قلب، و اگر معتقد بوده متكلم و ديگرى
كفايت مهم ميكرده حصر افراد يا تعيين ميشود.
[تفاوت طرق قصر]
و هذه الطّرق الاربعة:
چهار طريقه كه براى حصر بيان شد از جهاتى باهم فرق دارند. مثلا دلالت تقديم بر حصر
«بفحوى» است يعنى مفهوم كلام. شخص با ذوق از «تقديم ما هو حقه التأخير» حصر
مىفهمد هرچند اين قاعده را نداند.
و دلالة الثلاثة: سه
طريق ديگر حصر را بوسيله وضع مىفهماند.
يعنى واضع لغت عرب براى فهماندن حصر
اين سه طريق را وضع كرده است.
و الاصل: دوّمين
اختلاف بين طرق حصر اينست كه در طريق عطف نصّ بر مثبت و منفى هردو است. مانند «زيد
شاعر لا كاتب» ولى در طرق ديگر فقط تصريح به مثبت ميشود. مانند «ما زيد الّا قائم»
و «انّما زيد قائم» و «قائم زيد».
الّا كراهة الاطناب: در
طريق عطف نصّ بر مثبت و منفى است چنانكه مثال زده شد. گاهى براى آنكه كلام داراى
اطناب نباشد تصريح به منفى نميشود. بلكه بوسيله «لا غير» مطلب را مىفهمانند.
مانند آنكه مخاطب مىگفته «زيد يعلم
النحو و التصريف و العروض» ما بطور قصر موصوف در صفت ميگوئيم «زيد يعلم النحو لا
غير» يعنى لا غير النّحو كه منظور از غير نحو «لا التصريف و لا العروض» است. و نيز
نسبت بمخاطبى كه مىگفته «زيد يعلم النحو و عمرو و بكر» ما بطور قصر صفت در موصوف
ميگوئيم «زيد يعلم النحو لا غير» يعنى «لا غير زيد» كه منظور از غير زيد «لا عمرو
و لا بكر» است.
نام کتاب : آئين بلاغت: شرح مختصر المعانى نویسنده : شیرازی، احمد امین جلد : 1 صفحه : 53