حصر ادعائى يك نوع حصر حقيقى است كه در برابر اضافى ميآيد.

و امّا فى القصر: شارح درصدد بيان فرق بين قصر اضافى و ادعائى است و چنين ميگويد: در حصر ادعائى اثبات شئ است و ما عداى آن بمنزله عدم است چنانكه در مثال «لا فتى الّا علىّ» منظور اينست كه غير از آن حضرت جوانمردانى هستند ولى بحساب نميآيند پس كالعدم‌اند. ولى در حصر اضافى اثبات شئ و نفى ما عدى نسبت بدو نفر و سه نفر نه آنكه نسبت بهمه افراد باشد.

فرق ديگر اينست كه اقسام سه‌گانه افراد، تعيين و قلب در حصر اضافى هست ولى در ادعائى نيست.

[حصر قلب، افراد و تعيين‌]

و الاوّل اى قصر: قبلا گفته شد كه حصر اضافى شش قسم است.

اينك تقسيمات شش‌گانه آنرا بيان مينمائيم: هريك از قصر صفت بر موصوف يا برعكس ممكن است بصورت افراد يا تعيين و يا قلب باشد.

مصنف بوسيله عبارت «دون اخرى» و «دون آخر» حصر افراد، و بوسيله عبارت «مكانه و مكانها» حصر قلب و تعيين را در هريك از حصر موصوف بر صفت يا صفت بر موصوف فهمانده.

حصر افراد جائى است كه مخاطب براى يك موصوف معتقد به چند صفت باشد مثلا ميگويد: زيد شاعر، كاتب و منجّم است سپس ما براى ردّ او ميگوئيم «ما زيد الّا شاعر» چون زيد را منحصر در يك صفت نموديم بآن افراد گفته‌اند. و نيز اگر مخاطب يك صفت را براى چند موصوف معتقد باشد و بگويد: زيد و عمرو و بكر شاعر هستند.

و ما بخواهيم او را ردّ كنيم، ميگوئيم: «ما شاعر الّا زيد» يعنى عمرو،