دليل سوم براى امتناع حصر موصوف بر صفت از نويسنده اين سطور است و آن چنين است كه در همان مثال اگر زيد، غير از صفت كتابت هيچ وصفى نداشته باشد كاتب هم نيز نخواهد بود. زيرا كاتب بودن متوقف است برداشتن حيات و تنفس و آشاميدن آب و خوردن غذا.

و فرض اينست كه همه آنها را ما نفى كرديم.

بل هذا محال: اين عبارت ردّ بر عبارت «و هو لا يكاد يوجد» مصنف است. زيرا عبارت او دلالت بر بعد داشت. ولى شارح ميگويد نه آنكه متعذّر و بعيد است بلكه محال است.

و الثانى اى قصر: قصر صفت بر موصوف بطور حقيقى فراوان است مثل «ما فى الدار الا زيد» در صورتيكه معنى شخص داشته باشد. يعنى در خانه كسى غير زيد نيست ولى اگر معنى شئ داشته باشد قصر حقيقى نخواهد شد زيرا معنى ميشود هيچ چيز در «دار» غير از زيد نيست و اين معنى درست نيست. زيرا لا اقل «هوا» موجود است.

بنابراين مثال شارح قابل خدشه است. مثال صحيح «ما خاتم للانبياء الانبيّنا» يا «ما واجب الوجود الّا اللّه» است.

[حصر حقيقى و اضافى‌]

و قد يقصد به: قصر صفت بر موصوف سه قسم است: 1- حقيقى 2- ادعائى 3- اضافى. ادعائى مانند «ما فى الدار الّا زيد» بمعنى آنكه در خانه غير از زيد افراد ديگرى هم هستند. ولى ما بآنها توجه نكرديم. پس غير زيد هست امّا بمنزله عدم است.

اضافى هميشه نسبت بيك شخص يا دو شخص معين است، پس معنى «ما فى الدار الّا زيد» اينست كه عمرو در خانه نيست. حصر در برابر عمرو است. ممكن است بكر يا خالد در خانه باشند. بنابراين‌