لازمه‌اش بردن رنجها و سختى‌ها است. «خمول» بمعنى عدم سيادت است. شعر دوم نسبت به اول اطناب دارد. و شعر اول علاوه بر ايجاز داراى تشبيه زيبا و رسائى است كه در بيت دوم نيست.

و يقرب منه: مصنف درصدد مقايسه كلام خداوند تبارك و تعالى با شعر «سمؤل بن عاديا» است كه قبل از بعثت از دنيا رفته. حماسّى بكسر اول و تشديد سين منسوب بحماسه است. حماسه بمعنى شجاعت است.

كلام خداوند آيه‌ «لا يُسْئَلُ عَمَّا يَفْعَلُ وَ هُمْ يُسْئَلُونَ» است. يعنى خداوند از آنچه انجام ميدهد سئوال نميشود ولى مردم سئوال ميشوند.

شعر «و ننكر ان شئنا ...» است يعنى ما نسبت بمردم قول آنها را انكار مينمائيم ولى مردم نسبت بما نمى‌توانند انكار سخن و كلام ما نمايند.

و انّما قال يقرب: مصنف در مقام مقايسه آيه و شعر «يقرب» گفت براى آنكه بفهماند كلام خدا را با هيچ كلامى نميتوان مقايسه نمود مگر بطور تخمين و تقريب آيه نسبت به شعر ايجاز دارد زيرا آيه شامل هرفعلى ميشود چون «عما يفعل» فرموده «ما» عام است ولى شعر فقط «قول» را بيان كرده.

پس آيه و شعر در اصل معنى مساوى نيستند بلكه كلام خداوند برتر و بالاتر است.

تمّ الفنّ الاول: فنّ اول كه در علم معانى است اينجا بپايان رسيد. شارح از خداوند تبارك و تعالى درخواست هدايت و راهنمائى براى اتمام دو فنّ ديگر را دارد.

بتوفيق و عنايات الهى اين جلد كه شامل پنج باب از ابواب علم معانى است در ساعت 2 بامداد شب جمعه 8/ 1/ 64 در بلده طيّبه قم باتمام رسيد.

و نسئله التوفيق لإتمام الفنين الآخرين و الحمد للّه ربّ العالمين و صلّى اللّه على محمّد و آله اجمعين و السّلام علينا و على عباد اللّه الصالحين. احمد امين شيرازى‌

امين شيرازى، احمد، آئين بلاغت: شرح مختصر المعانى، 2جلد، [بى نا] - - - -، چاپ: 2، 1371 ه.ش.