آنكه «فضله» است پس «فضله» بمعنى ركن كلام نبودن است. يعنى به نيكى نميرسيد مگر آنكه از آنچه دوست داريد انفاق نمائيد.

و انّه لا تخصيص: اين جمله دليل دوم است براى آنكه «فضله» بمعنى آنچه ديگران گمان كرده بودند نيست. و عطف است بر عبارت «كلام المصنف» و معنى چنين است كسى كه بفضله اراده اين معنى نموده كلام مصنف در كتاب ايضاح او را تكذيب مى‌كند و بعلاوه اين معنى براى نتميم مختص به تتميم نيست. بلكه در تمام اقسام اطناب معنى جمله بدون آوردن كلام زائد صحيح است.

نحو وَ يُطْعِمُونَ الطَّعامَ: اين آيه مثال است براى تتميم مشروط بر آنكه ضمير «فى حبه» راجع به طعام باشد يعنى طعام خود را بديگران ميدهند با آنكه بآن طعام احتياج دارند.

اگر ضمير «فى حبه» به اللّه برگردد بيان اصل معنى شده و اطناب ندارد. يعنى اطعام مينمايند با دوست داشتن خداوند.

[اعتراض و نكات آن‌]

و اما بالاعتراض: از انواع اطناب، اعتراض است. اعتراض سه شرط دارد:

1- جمله يا بيشتر از جمله باشد تا محلى از اعراب نداشته باشد.

2- بين دو كلامى كه باهم متصل هستند بيآيد. يعنى دو جمله ارتباط معنوى داشته باشند بطوريكه جمله دوم نسبت به اول عطف بيان، بدل يا تأكيد باشد.

3- اعتراض را براى نكته‌اى كه غير از دفع ايهام است بيآوريم مانند تنزيه، دعاء، تنبيه و ... با شرط اول تتميم با شرط دوم ايغال و با سوم تكميل خارج شد. ضمنا منظور مصنف از كلام مسند و مسنداليه با تمام‌