و اگر نه حذف آن لغو خواهد شد مصنف درصدد بيان نكات حذف مفعول است.

مقدمه‌اى كه مصنف براى باب متعلقات ذكر نموده بود اينجا باتمام مى‌رسد.

[نكات حذف مفعول‌]

ثم الحذف للبيان بعد الابهام: يكى از نكات حذف مفعول بيان بعد الابهام است با اين شرائط.

1- از فعلهائى مانند «شاء، اراد، عزم، و قصد» بايد حذف نمود نه از هرفعلى.

2- اين افعال مى‌بايست فعل شرط براى اداتى مانند «ان ولو» قرار بگيرند.

3- مفعول عجيب و غريب نباشد زيرا اگر چنين باشد حذف نمى‌شود. مثال اين قسمت‌ «فَلَوْ شاءَ لَهَداكُمْ أَجْمَعِينَ»* است مفعول «هدايتكم» بوده كه حذف شده يعنى اگر خداوند مى‌خواست هدايت شما را، هدايت مى‌فرمود. مفعول غريب و عجيب نيست و بيان بعد از ابهام دارد. زيرا وقتى مى‌گوئيم‌ «فَلَوْ شاءَ»* مخاطب مى‌فهمد كه معنى ناتمام است و احتياج به مفعول است پس اين كلامى است مبهم ولى وقتى جواب شرط آمد از اين جواب مفعول فهميده مى‌شود و آن ابهام برطرف مى‌گردد. و اين «اوقع» در نفس است.

اگر تعلق فعل مشيّت به مفعول عجيب باشد بايد ذكر شود. زيرا اگر حذف گردد از جواب شرط فهميده نمى‌شود مانند «فلو شئت ان ابكى ...» مفعول كه «ان ابكى» است ذكر شده بجهت آنكه بكاء دم است. و بكاء دم عجيب و غريب است. معمولا وقتى بكاء گفته‌