خاتمه‌

يد سبب است از براى حصول مالكيت در عالم ثبوت و واقع و فقط امارۀ مالكيت و سبب اثباتى بر حسب ظاهر نيست. در باب حيازت مباحات اصليه يا احتطاب و احتشاش و امثال اينها يدى كه به قصد تملك باشد سبب خواهد بود براى حصول مالكيت واقعا، اما اگر استيلا بر شي‌ء بدون قصد تملك بود يا اينكه در مباحات اصليه سبق صدق كرد، اين استيلا بدون قصد تملك يا سبق در مباحات ملكيت نمى‌آورد.

البته بعضى گفته‌اند كه صرف استيلاى خارجى و لو آنكه مستولى قاصد بر تملك نباشد، براى ايجاد ملكيت كفايت مى‌كند و مستندشان همان فرمودۀ پيغمبر (ص) است كه فرموده‌اند «من سبق الى ما لم يسبق عليه احد من المسلمين فهو احق به» اما اين مطلب كه آيا صرف استيلا بر شي‌ء بدون قصد تملك احقيت مى‌آورد يا موجب ملكيت مى‌شود، مطلبى جداگانه است كه بايد در جاى خود مورد بحث قرار گيرد.

وَ الْحَمْدُ لِلّٰهِ رَبِّ الْعٰالَمِينَ*