لغت مانند ازهرى و لسان العرب و قاموس مى‌گويند: «القسامة لغة، اسم الأولياء الذين يحلفون على استحقاق دم المقتول». شهيد دوم (ره) در كتاب مسالك [1] مى‌فرمايد: قسامة اسمى است «اقيم مقام المصدر» «اقسم، اقساما و قسامة» مثل «اكرم، اكراما و كرامتا» بنابراين اسمى است كه جايگزين مصدر شده است در نهايۀ ابن اثير آمده است: «ان القسامة جاهلية و اقرها الاسلام» [2] قبل از اسلام و در جاهليت قسامة بود و اسلام آن را اقرار كرد و امضاء و تأييد نمود. در روايت ابى بصير است:

سألت ابا عبد اللّه (ع) عن القسامة اين كان بدؤها، فقال كان من قبل رسول اللّه (ص) به فتح قاف، لما كان بعد فتح خيبر تخلف رجل من الانصار عن اصحابه فرجعوا فى طلبه فوجدوه متشحطا فى دمه قتيلا ...

[3] بنابراين، به مقتضاى اين روايت كه مى‌گويد كان من قبل رسول اللّه (ص) معلوم مى‌شود كه ابتداى قسامة زمان رسول اللّه (ص) نيست. [4] مگر اينكه به كسر قاف و فتح باء قرائت شود. اكنون به اصل بحث مى‌پردازيم.

1 تاريخچه قسامة‌

يكى از مسائلى كه در بحث قسامة و قاعدۀ لوث بايد مورد بررسى قرار گيرد‌