(اشراق هفتم)* (در اصناف‌ (865) ادله‌اى است كه بآن احتجاج‌ (866) ميشود)*

از جمله استقراء است‌ (868).

استقراء: حكم بر طبيعت كلى است بچيزيكه در جزئيات بسيارى از آن كلى يافت شده است. چنانكه حكم ميكنى كه هر حيوانى در وقت جائيدن فك اسفلش را تكان ميدهد (871) و اين حكم از اين جهت است كه اين صفت را در حيوانات مشاهده كرده‌اى‌ (870).

استقراء افاده يقين نميكند. زيرا بسا ميشود كه حكم مورد استقراء (نسبت به آنهائيكه استقراء نشده) برخلاف آنهائى باشد كه استقراء شده‌اند مانند تمساح در مثاليكه آورديم‌ (873).

و از جمله تمثيل است‌ (869).

تمثيل: ادعاكردن شمول حكم يكى از دو چيز نسبت بديگرى است در صورتيكه در معنى جامعى با اولى شركت داشته باشد (885).

اينگونه احتجاج نزد فقها قياس ناميده ميشود (886) و اهل جدل آنرا بكار ميبرند.

تمثيل از همه حجتها ضعيفتر است. زيرا ممكن است علت حكم در مورد اصل‌ (888) از جهت خصوصيت ماهيت موضوع باشد (889).

و از جمله قياس فراست است‌ (895).

قياس فراست در جائى است كه واسطه حكم در قياس. هيئت‌