مقدمات آن كاذب بوده و آنمقدمات بطور الزام بكار رفته باشد (771).

و اگر اوسط در دو مقدمه بيك نحو واقع نشده باشد اقتران بصورت قياس درنيامده است زيرا اوسط تكرر نيافته است‌ (772).

نسبت بصنف چهارم و سوم از شرطيه‌ها نيز اشكال كرده‌اند كه با فرض صادق بودن مقدم متصله ممكن است صدق واقعى حمليه بحال خود باقى نماند و قياس منتج نخواهد بود.

مثلا هرگاه بگوئيم: اگر خلأ موجود باشد بناچار در ماده خواهد بود. و حال آنكه چنين قضيه‌اى صادق نيست‌ (775).

جواب داده‌اند كه در اينجا نتيجه كاذب نيست. زيرا ممتنع نيست كه از وجود محال نفى همان محال لازم آيد. همانا دانسته‌اى كه صادق بودن قضيه متصله با كاذب بودن اجزايش منافاتى ندارد (776).

لمعه (7) استثناء در قياس استثنائى، نهادن يا برطرف‌كردن بعضى از اجزاء قضيه شرطيه است‌

تا جزء ديگرش وضع يا رفع گردد.

قياس استثنائى بسيط از يك قضيه شرطيه و يك حمليه تركيب ميشود (778).

در قضاياى متصله عين مقدم استثنا ميشود تا عين تاليرا نتيجه دهد (793- مثال 804) و يا آنكه نقيض تالى استثنا ميشود تا نقيض مقدم نتيجه گرفته شود (794 مثال 805).

عين تالى براى اثبات عين مقدم استثناء نميگردد (786 مثال-