نام کتاب : منطق نوين مشتمل بر اللمعات المشرقيه فى الفنون المنطقيه نویسنده : الملا صدرا جلد : 1 صفحه : 676
صورت جدل
(1121)مقصود از جدل تحصيل يقين نيست، بلكه الزام است به اين جهت
ممكن است جدل بصورت استقراء يا تمثيل باشد چنانكه مصنف كتاب ما در اشراق هفتم گفته
است تمثيل را اهل جدل بكار ميبرند قطب الدين رازى[1]گفته است از استقراء معلوم نيست الزام حاصل گردد، و اگر از
استقراء مانند قياس الزام حاصل گردد از تمثيل نيز حاصل ميشود جواب از اين اشكال
آنست كه (اولا) بيشتر عوام و غير عوام در محاورات معمولى از تمثيل استفاده نموده و
يكديگر را اقناع مىكنند (ثانيا) بر فرض كه قانعكننده نباشد مقصود سائل الزام است
و مجيب كه در مقام دفاع است مىتواند از استقراء نيز استفاده كند.
اقسام و منافع جدل
(1122)جدل بر دو قسم است: جدل احسن، و جدل مذموم.
(1123)جدل احسن، آن
است كه براى الزام مردم فاسد- العقيده و منكر حقيقت باشد.
(1124)جدل مذموم، آن
است كه براى پابرجا نمودن باطل و پامالكردن حقيقتى بعمل آيد.
جدل بهترين فنون كلامى ميباشد و منافع بيشمارى دارد كه از جمله اين
منافع است:
1- دفاع از عقايد حقه در
برابر معاندان و منكران حقيقت.