(ماده و صورت مغالطه)

(1105) از مطالب گذشته معلوم شد كه صورت سفسطه ممكن است قياس صحيح يا باطل باشد و ماده سفسطه مشبهات به يقينيات يعنى شبيه به مبادى برهان است، وهميات نيز از جمله مشبهات معنوى به يقينيات است كه ماده سفسطه واقع ميشود.

(1106) مشاغبه كه قسم ديگر از مغالطه است از جهت صورت تابع جدل است يعنى صورت قياسى يا استقرائى دارد، و ماده مشاغبات مشبهات به مشهورات يا مشهودات بادى الرأى است و براى تفصيل به شماره‌هاى 966/ 2 و 966/ 3 مراجعه شود.

نتيجه مغالطه‌

(1107) فن مغالطه نتايج بى‌شمارى دارد كه بعضى از آنها نتايج استقلالى و بعضى به تبع برهان است.

(1107/ 2) نتايج مستقل آن غلبه يافتن بر خصم و جلوگيرى از غلبه طرف مخاصمه است.

(1107/ 3) نتايج تبعى شناختن برهان فاسد و پى بردن بطرق انحراف از حقيقت، و نجات دادن ديگران از گمراهى و اشتباهات است.

(1108) چنانكه در اول گفته شد نتيجه مغالطه مانند برهان اجتماعى و انفرادى است. بخلاف صناعت خطابه و جدل و شعر كه تنها نتايج اجتماعى دارند، زيرا هريك از آنها در مقابل مخاطب و در امور اجتماعى بكار ميروند و اگر منافع انفراديهم داشته باشند بسيار كم است- 42-