نام کتاب : منطق نوين مشتمل بر اللمعات المشرقيه فى الفنون المنطقيه نویسنده : الملا صدرا جلد : 1 صفحه : 670
نتيجه را ذكر كنند تا بطلان نقيض نتيجه ثابت و اصل بواسطه بطلان نقيض
ثابت گردد.
مغالطه در خلف باين طريق حاصل ميشود كه چيزى علت كذب نباشد و آنرا
بجاى علت كذب قرار دهند، مثال، دليل تمانع را كه براى اثبات توحيد آورده و
گفتهاند: اگر دو إله وجود داشته باشد يكى از سه محظور لازم مىآيد، يا هردو
عاجزند، و يا يكى از آن دو عاجز است، و يا اجتماع نقيضين و اجتماع ضدين لازم
مىآيد، و چون اين لوازم باطل است تعدد إله باطل و توحيد ثابت خواهد بود.
در اين استدلال از اين جهت مغالطه بعمل آمده است كه علت حكم به حصول
عجز يا اجتماع ضدين و نقيضين تنها تعدد وجود إله نيست بلكه علت حكم تعدد إله و
اختلاف اراده آنها ميباشد، زيرا اگر يكى مثلا اراده ايجاد فلان حادثه و ديگرى
اراده عدم آن حادثه را بنمايد عجز و يا اجتماع ضدين لازم مىآيد لكن اگر دو إله
وجود داشته باشد و اختلاف اراده نداشته باشند تالى فاسدى بوجود نمىآيد.
(1101)قطب الدين
شيرازى در شرح حكمت الاشراق[1]گفته
است شيخ اشراق در تلويحات وضع ما ليس بعلت را ببرهان خلف اختصاص داده است ليكن از
تقسيم مغالطه برمىآيد كه اختصاص به خلف ندارد[2]
[2]تقسيم مزبور آن است كه گفتهاند: مغالطه در
قياس يا مربوط به تركيب مقدمات است و نظرى به نتيجه نيست و آن دو قسم اول يعنى
اتحاد اجزاء و سوءتأليف است، و اگر مغالطه از تركيب مقدمات نسبت به نتيجه باشد دو
قسم ديگر مغالطه خواهد بود، كه مصادره و وضع ما ليس بعلت است.-
منطق نوين مشتمل بر اللمعات المشرقيه فى الفنون المنطقيه ؛ المتن ؛
ص671
نام کتاب : منطق نوين مشتمل بر اللمعات المشرقيه فى الفنون المنطقيه نویسنده : الملا صدرا جلد : 1 صفحه : 670