كردن يا نمودار شدن استدلال ظاهر صحيح بجاى صحيح، و گول خوردن يا گول زدن در تصديق به مفاد قضيه‌اى است.

مغالطه شبيه به آن است كه در امور مادى جنس بى‌قيمت يا كم بهاء فاسدى بواسطه ظاهر ساختگى بجاى جنس پرقيمت سالمى نمودار گردد، مانند مس اندوده به طلا يا طلاى غش‌دار يا برنج صيقلى كه بواسطه مشابهت ظاهرى، طلاى خالص وانمود گردد.

(1072) مغالطه جلوه يافتن يا جلوه دادن دليل فاسد بجاى غيرفاسد است، در مغالطه لازم نيست كه نتيجه دروغ باشد زيرا ممكن است قضيه راستى از مقدمات دروغ يا از مقدمات راست و تركيب غير صحيح نتيجه گرفته شود و يا مقدمات راست و با صحت تركيب باشد ليكن مطلوب ديگريرا ادا كند و قضيه ديگريرا بجاى نتيجه حقيقى بياورند، در همه موارد مزبور مغالطه شده است بنابراين هرگاه قضيه صادق از دليل كاذب ثابت گردد آنهم نوعى از مغالطه است.

(1073) مغالطه نسبت به كسى كه گول خورده و حق را نشناخته و باطلى را حقيقت پنداشته است غلط و خود شخص را غلطكار مى‌نامند و نسبت بديگران كه اغفال ميشوند مغالطه و كسى كه دليل فاسد را براى ديگران حق جلوه ميدهد مغالط يعنى مغالطه‌كننده نامدارد.

(1074) مغالطه بدون ظاهر ساختگى دليل و مشابهت بحق يافت نميشود، زيرا تا عيب دليل پوشيده نبوده و تدليس در كار نباشد نقيض فرضيه‌اى را رواج نميدهد و موجب جزم بصدق قضيه‌اى نميشود.

(1075) تفاوت مغالطه با جدل آن است كه جدل براى اقناع‌