قياسهاى صحيح مشابه با دور

(1067) يكى از اقسام مغالطه كه بزودى بيان ميشود قياس دور يا مصادره به مطلوب است، معنى مصادره به مطلوب آن است كه نتيجه‌اى كه ميخواهيم از قياس بدست آوريم حد وسط خود قياس باشد و در مقدمات به لفظ ديگرى ادا شود، مانند اين قياس: هر ناطقى بشر است و هربشرى انسان است، نتيجه ميدهد كه هرناطقى انسان است.

قياس مزبور باطل و ممتنع است، زيرا صدق هردو مقدمه موقوف بر صدق نتيجه است و نتيجه نيز از مقدمات خود استنتاج مى‌شود و دور است.

(1068) بعضى از قياسها از جهت مشابهت در لفظ شبيه به مصادره و دور هستند لكن مصادره نيستند زيرا مقدمه و نتيجه در معنى اختلاف دارند. مثل اينكه ميگويند اين زمين مرطوب است؛ و هرزمينى كه مرطوب باشد بر آن باران باريده است؛ نتيجه ميدهد؛ بر اين زمين باران باريده است.

اين قياس شبيه به دور است؛ زيرا رطوبت زمين از وجود ابر است و ابراز رطوبت زمين بوجود مى‌آيد لكن در حقيقت دور نيست.

زيرا رطوبتى كه ابر و باران را بوجود آورده است با رطوبت زمين كه فعلا موجود است از حيث عدد يكى نيستند و نوع آنها يكى ميباشد، اين مثال نظير مثال معروفى است كه ميگويند: تخم از مرغ بوجود آمده و مرغ نيز از تخم است بين آنها دور نيست زيرا آنفردى از تخم كه- 41-