نداشته باشد حكم ثابت نمى‌گردد و برهان وجود پيدا نخواهد كرد.

(983/ 2) هربرهانى به حسب واسطه به «لمّ» و «إنّ» تقسيم ميشود؛ زيرا واسطه در اثبات گاهى عين واسطه در ثبوت و گاهى غير از آن است.

(984) برهان لمّ: هرگاه همان واسطه‌اى كه در ذهن علت ثبوت اكبر براى اصغر است در خارج نيز علت وجود اكبر براى اصغر باشد و در قياس وجود معلول از وجود علت اثبات گرديده باشد برهان لمّى ناميده ميشود.

(984/ 2) از اين جهت اين‌گونه برهانرا لمّى مى‌گويند كه علت شخصى و خارجى حكم بطور معين شناخته ميشود؛ مثال: مشاهده شده است كه خانه‌اى زير آب رفته است و گفته ميشود كه: آب خانه را فراگرفت و هرخانه‌اى را كه آب فراگرفته باشد ويران خواهد بود؛ نتيجه ميدهد كه: خانه ويران گشته است.

در اين مثال علت ذهنى براى اعتقاد و تصديق به خرابى خانه فراگرفتن آب است و همين امر در خارج نيز علت خرابى خانه است.

(985) برهان انّى: برهانى است كه واسطه فقط علت ذهنى بوده و علت خارجى نباشد، و از اينجهت انّى ناميده ميشود كه وجود حكم را ثابت ميكند و علت خارجى شناخته نميشود، و نيز از برهان- 39-