تاليف يافته باشد، نتيجه اينگونه برهان از اينجهت مطلق است كه همچنانيكه براى خود تأليف‌كننده و تشكيل‌دهنده قياس يقين بمطلوب حاصل ميشود هرگاه اين قياسرا بهر شخص عاقل ديگرى عرضه بدارد و او را بمقدمات و هيئت تركيبى قياس متوجه كند، براى او هم يقين بمطلوب حاصل خواهد شد. اعتبار اين براهين عموميت داشته و همه كس از آنها علم بمطلوب حاصل ميكند.

(982) برهان مقيد: آن است كه نتيجه‌اش مقيد است يعنى خود استدلال‌كننده ميتواند علم بمطلوب پيدا كند و آن برهانى است كه از تجربيات و حدسيات و متواترات و مشاهدات يا قضايائيكه از آنها كسب شده‌اند تأليف يافته باشد؛ زيرا چنانكه معلوم شد اينگونه قضايا براى كسى يقينى ميباشند كه خود او تجربه كرده باشد و قياس خفى يعنى علت مشتركه براى او ثابت شده باشد يا خودش مشاهده نموده و تواتر براى او مسلم باشد لكن مشاهدات و حدسيات هيچكس براى ديگرى اعتبار ندارد و آنها را براى ديگران نميتواند مقدمه قياس قرار دهد زيرا اگر طرف انكار نمايد راهى براى اثبات اين مقدمات موجود نيست.

* (برهان لمّ، و برهان انّ)*

(983) در هربرهانى واسطه‌اى موجود است كه علت ذهنى براى اثبات حكم و تصديق به حكم است؛ و اگر اين واسطه وجود