است: مقدمات برهان بايستى ضروريه باشد، اما ضرورت قضيه منافاتى با ممكنه بودن آن ندارد.

(978) مصنف كتاب ما در تعليقات خود بر شرح حكمت الاشراق به كسانى حق داده است كه گفته‌اند مبادى برهان بايستى ضروريه باشد، زيرا چنانكه شيخ اشراق گفته است يقين هيچگاه بغير ضرورت تعلق نمييابد، و در همه علوم جز قضاياى ضروريه هيچ قضيه‌اى مورد استعمال نيست و امكان در قضاياى ممكنه جزء محمول است و ثبوت محمول ممكن براى موضوع خود ضرورى ميباشد.

تقسيم برهان از جهت اطلاق و مقيد بودن نتيجه‌

(979) معلوم شد كه مادّه قياس بايستى يقينى باشد، و سابقا بيان شد كه يقينيات دو قسم هستند: يقينيات ضرورى و يقينيات اكتسابى، يقينيات ضرورى اوليات و فطريات و مشاهدات و تجربيات و حدسيات و متواترات ميباشند.

(980) يقينيات غيرضرورى از يقينيات ضرورى كسب شده‌اند، و يقينيات رويهم هفت قسم ميباشند كه برهان از آنها تاليف ميشود، ليكن همه اين اقسام از جهت اعتبار يكسان نيستند و نتايج حاصله از بعضى مطلق و در بعضى مقيد است.

(981) برهان مطلق كه نتيجه‌اش نيز مطلق است، برهانى است كه از اوليات يا فطريات و يا يقينياتى كه از ايندو كسب شده‌اند