باشند هريك از امكان و ضرورت نيز داراى امكان و ضرورتى خواهند بود و تسلسل جهت لازم مى‌آيد، و همه اين اشتباهات بواسطه آن است كه محمولات ذهنى را با اعراض و محمولات خارجى اشتباه نموده و از حيثيات ذهنى غفلت كرده‌اند.

5- مشتبه شدن صفات با واسطه و بيواسطه‌

(949) شيخ اشراق اين قسمرا بنام «اخذ ما بالعرض مكان ما بالذات يا بعكس» نامبرده و قطب الدين شيرازى در شرح گفته است اين قسم جزء اخذ ما بالعرض مكان ما بالذات كه بيانش گذشت نيست و صرفا بين آنها اشتراك لفظى موجود است و اين از اقسام سوءاعتبار حمل است‌ [1].

مثال: ميگويند: مسافر كشتى كه يكجا نشسته است بايستى يكجا قرار نگرفته باشد زيرا در حركت است، اين اشتباه باين جهت پيش‌آمده كه مسافر كشتى شخصا در حركت نيست، بلكه كشتى كه مقرّ او ميباشد موصوف بحركت است و حركت براى مسافر كشتى و صفت او نبوده بلكه صفت مربوط به متعلق شخص يعنى قرارگاه او ميباشد و چون قيود و مصرحات حكم حذف شده است اين اشتباه بوجود آمده است.

فهرست علل اشتباه‌

(950) مجموع علل اشتباهاترا «سيزده» قسم شمرده‌اند كه «شش» قسم اشتباهات لفظى و «هفت» قسم معنوي ميباشد. «سه» قسم‌

[1] شرح حكمت الاشراق ص 149.