(945) همچنين كل بمعنى مجموع اجزاء و كلى بمعنى همگى افراد كه سور قضيه كليه است بواسطه حذف قيود مصرحه مشتبه ميشوند مثلا اگر گفته شود همه زنگيان سياه است اگر مقصود گوينده همه اعضاء و كل آنها باشد دروغ است زيرا دندانشان كه عضوى از اعضاء آنان است سفيد است، و اگر مقصود همه افرادشان باشد راست است.

(946) كل بمعنى همه افراد نيز گاهى با كل بمعنى هريك از افراد بواسطه حذف قيد مشتبه ميگردد، مثلا اگر بگويند كليه مردم شهر را يك قرص نان سير ميكند اگر بمعنى هريك از افراد مردم باشد قضيه راست است، و اگر بمعنى مجموع افراد باشد دروغ است‌ [1] اينگونه اشتباهاترا جزء اشتراك نيز ميتوان شمرد.

3- ما بالقوه و ما بالفعل‌

(947) يكى از موارد سوءاعتبار حمل مشتبه شدن محمول بالقوه با محمول بالفعل است كه بواسطه حذف قيد و عدم تصريح، دو قضيه بيكديگر مشتبه ميشوند، مثلا هرگاه گفته شود: هر ساكتى سخن ميگويد، اگر مقصود اين باشد كه در حال خاموشى بالفعل سخن ميگويد دروغ و محال است و اگر چنين اراده شده باشد كه قوه سخن گفتن در او موجود است قضيه راست و صحيح است‌ [2].

يا آنكه ميگويند هرجسمى مشتمل بر اجزاء غيرمتناهى است اگر مقصود قابليت انقسام به اجزاء غيرمتناهى باشد قضيه صحيح است‌

[1] شرح حكمت الاشراق ص 145.

[2] شرح حكمت الاشراق ص 140.