بخش دوم قسمت مادى علم منطق‌

(898) چنانكه در اول كتاب بيان شد فايده علم منطق شناختن ارزش معلومات اكتسابى انسان است، و علم جديديكه براى انسان يافته ميشود از تركيب دو چيز حاصل ميگردد: يكى جزء مادى و ديگرى جزء صورى.

ليكن اين نكته بايستى مورد توجه باشد كه علم بسيط است اجزاء ندارد و اجزاء مربوط بمقدمات و علل حصول علم ميباشد بنابراين مقدمه يا علت حصول علم مركب از ماده و صورت است بخلاف مركبات جسمانى كه تركيب در خود آنها حاصل است، حال كه علت علم مركب از اجزاء است هرگاه بخواهيم ارزش علمى را معين كنيم بايستى درجه اعتبار اجزاء علت آنرا بسنجيم زيرا ارزش هيچ مركبى بدون تعيين ارزش اجزاء آن معلوم نميشود، و اعتبار هرمعلولى بستگى به قدر و قيمت علتش دارد.

مثلا همچنانكه ارزش خانه علاوه بر آنكه بستگى به ارزش مواد ساختمانى دارد بشكل و صورت عمارت نيز بستگى تمام دارد، و جزء صورى و اجزاء مادى كه علل حصول علم هستند از اين قرارند! 1- معلومات قبلى كه از تركيب آنها علم تازه بدست مى‌آيد و اينها جزء مادى علم انسانند 2- چگونگى تركيب معلومات قبلى يعنى‌