يافتن حكم كلى و اجراء حكم اصناف و جزئيات بر طبيعت كلى است.

جستجو نمودن از جزئيات براى معرفت كليات بمنزله ده گردى براى طلب‌كردن چيزى ميباشد و باين مناسبت استقراء ناميده شده است.

(871) تعريف اصطلاحى كه براى استقراء آورده‌اند از اين قرار است:

استقراء حكم‌كردن بر طبيعت كلى بچيزى است كه در بسيارى از جزئيات آن كلى يافت شده باشد مثل اينكه بسيارى از حيوانات ديده شده است كه در وقت جويدن فك اسفل خود را ميجنبانند باين مناسبت حكم ميشود كه فك اسفل همه حيوانات در وقت جويدن غذا تكان ميخورد [1].

اقسام استقراء

استقراء بر دو قسم است: تام و ناقص.

(872) استقراء تام، آن است كه تمام جزئيات مندرجه در يك كلى، مشاهده شده باشند و خاصيت معينى كه در همه جزئيات مندرجه در يك كلى ملاحظه شده است بطور كليت براى همه افراد ثابت گردد.

استقراء ناقص آن است كه بعضى از جزئيات مشاهده نشده باشند ليكن بيشتر آنها با آن حالت ملاحظه گرديده باشند.

حكميكه از استقراء تام حاصل ميشود قطعى و مسلم است زيرا پس از مشاهده همه جزئيات راهى براى تشكيك در حكم نسبت به بعضى از آنها باقى نميماند و نتيجه استقراء تام نسبت به انواع و اصناف‌

[1] شرح منطق اشارات صفحه 231.