(841) و باز گفته‌اند كه ثابت‌كردن چيزى بواسطه ابطال نقيض بمنزله آن است كه از پشت سر بمطلوب برسند.

(842) قياس خلف قسمى از قياس مركب است كه از يك قياس اقترانى و يك استثنائى تشكيل ميشود.

(843) قياس خلف براى اثبات مسائل رياضى و بخصوص هندسى بيشتر بكار ميرود.

تشكيل قياس خلف‌

(844) مطلوب ممكن است قضيه حمليه و يا شرطيه باشد و براى اثبات هريك از اين دو مطلوب قياس خلف بطريق مخصوصى تشكيل ميشود.

اثبات قضاياى حمليه بطريق خلف‌

(845) هرگاه بخواهيم قضيه حمليه‌ايرا از طريق خلف ثابت كنيم. يك قياس اقترانى و يك استثنائى را بهم متصل ميسازيم و نتيجه اقترانى را مقدمه اول قياس استثنائى قرار ميدهيم از مجموع دو قياس مطلوب ثابت ميشود.

(846) قياس اقترانى كه «قسمت اول» دليل خلف است بايستى از يك حمليه و يك شرطيه تاليف يافته باشد بطوريكه صغرى شرطيه و كبرايش حمليه و جزء مكرر يا حد مشترك تالي شرطيه بوده باشد.

(847) مقدم متصله فرض بطلان خود مطلوب است و تالى متصله تصور صحت نقيض مطلوب ميباشد و صحت نقيض مطلوب لازم بطلان خود مطلوب است.