وجود نيز بچيزى كه در محل و مكان است محتاج نباشد، مجرد از ماده خواهد بود نتيجه ميدهد: نفس از ماده مجرد است.

(قياس دوم): نفس مجرد از ماده است، و هرموجوديكه از ماده مجرد بوده و در وجود بماده محتاج نباشد، با چيزيكه داراى قوه و قبول است قرين نخواهد بود، نتيجه ميدهد: نفس با چيزيكه قوّه و قبول در آن باشد توأم نيست.

(قياس سوم): نفس با چيزيكه قوه و قبول در آن وجود داشته باشد توأم نيست. و هرچيزيكه با قوه و قبول توام نباشد تغيير و تجزيه پذير نيست، نتيجه ميدهد: نفس تحول و تغيير نمى‌پذيرد.

(قياس چهارم): نفس تحول و تغيير نمى‌پذيرد و هرچيزى كه تحول و تغيير نپذيرد زوال ندارد، نتيجه ميدهد: نفس زوال ندارد.

اين قياس، مركب است، زيرا نتيجه هريك از قياسهاى مذكور مقدمه قياس ديگرى واقع شده تا به نتيجه نهائى و مطلوب اصلى رسيده است و همه مقدمات آن به ترتيب ثابت گرديده‌اند.

قياس موصول النتايج و مفصول النتايج‌

(832) قياس مركب بر دو قسم است: موصول النتايج، و مفصول النتايج.

قياس مفصول النتايج آن است كه نتيجه هرقياسى دو بار ذكر شود:

بار اول بعنوان نتيجه قياس سابق بآن تصريح گرديده و بار ديگر