و نيز ممكن است گفته شود:

ليكن زايد و ناقص نيست.

پس تام است.

توضيح بيشترى درباره قياس مقسم ضمن استقراء داده خواهد شد.

قياس بسيط و قياس مركب‌

(828) معلومات انسان بر دو قسم است: معلومات اوليه كه بخودى خود بديهى هستند، و معلومات ثانويه كه كسبى ميباشند.

معلومات كسبى متدرجا براى انسان حاصل ميشوند و هرمجهولى پس از آنكه معلوم گرديد مقدمه براى مجهولات ديگر واقع ميشود و معلومات درجه دوم و سوم و چهارم هميشه از معلومات ماقبل خود كسب ميشوند.

(829) قياس از جهت وضوح مقدمات و عدم وضوح آنها بر دو قسم است: قياس بسيط و قياس مركب.

(830) قياس بسيط آنستكه مقدماتش فعلا محتاج باثبات نباشد باينكه يا بخودى‌خود معلوم باشد و يا قبلا در علم ديگرى اثبات گرديده باشد و يا در هنگامى كه ميخواهيم آنرا مقدمه براى قياس قرار دهيم بطور اصول موضوعه آنرا پذيرفته و اثباتشرا بجاى خود موكول نموده باشيم مثلا هرگاه در خانه آتش بسيارى مشاهده كرده باشيم ميگوئيم- 34-