(اشراق دوم)* (در گفتارهاى شارحه است)*

لمعه (1) معرّف هرچيز محمولى است كه مفيد تصور موضوع خود باشد

(103) شرط معرّف آنستكه در صدق مساوى با معرّف باشد نه اعم باشد و نه اخصّ. و در شناسائى از آن آشكارتر باشد نه آنكه برابر يا پوشيده‌تر باشد (104) معرّف در اصطلاح مشهور (123- 127) اگر با فصل باشد حد است و با خاصّه رسم‌ (105).

هريك از آندو اگر با جنس قريب باشد تام و بدون آن ناقص است‌ (112- 113- 114) مقصود از حد تنها تميز نيست وگرنه از عرضى اين مقصود حاصل ميشود. باينجهت در حد تام روا نيست چيزى از مقومات فروگذار گردد بلكه واجب است همگى ذكر شود (107) هرچند دلالت از راه تضمن باشد (108) و ايجاز بدون اعتبار است زيرا از ميان انداختن بعضى از مقومات روا نيست، افزودن بر آنها نيز جايز نميباشد (109) چه الفاظ اندك يا زياد باشند (110) و در تعريف حدّ كلمه وجيز آوردن خطا ميباشد علاوه بر آنكه كلمه‌اى زائد و مجهول است‌ (111).

لمعه (2) حد نامى است كه بر تام و ناقص بطور اشتراك گفته ميشود

(112) زيرا اولى بطور مطابقه و ديگرى بطور التزام بر ماهيت دلالت دارد (117).