نام کتاب : منطق نوين مشتمل بر اللمعات المشرقيه فى الفنون المنطقيه نویسنده : الملا صدرا جلد : 1 صفحه : 531
سبب اينكه قضيه حمليه بعد از ادات استثنا ذكر ميشود
(779)ادات استثنا در اينجا براى اين مقصود بكار رفته است كه مقدم
يا تالى را از حكم شرطيه اخراج مينمايد. و مفاد حمليه كه بعد از ادات استثنا واقع
شده آن است كه ترديد را از اجزاء منفصله برداشته و يكى از دو جزء را بطور منجّر
اثبات يا نفى ميكند. و اگر جزء اول قياس متصله باشد وقوع مقدم و يا تاليرا كه مردد
بوده است قطعى و مسلّم مىنمايد.
(780)سابقا گفتيم كه
نتيجه قياس استثنائى يا نقيض نتيجه بنحو كامل در مقدمات مذكور است و در اينجا
يادآورى ميشود كه نتيجه يا نقيض آن عين مقدمه براى اثبات مطلوب نميباشد. زيرا اگر
مطلوب عين مقدمه باشد مصادره و اثبات شيىء بنفس لازم مىآيد، و اگر نقيض مطلوب
باشد اثبات شيئى بنقيض لازم مىآيد و هردو محال و ممتنع ميباشند. بنابراين نتيجه
يا نقيض آن يكى از اجزاء مقدّمه شرطيه است. نه خود مقدمه.
(781)قضيه حمليه كه
جزئى از اجزاء شرطيه و مكرّر در دو مقدمه است بمنزله حد وسطى ميباشد كه در قياسهاى
اقترانيه است. و جزء مكرريكه در حمليه است واسطه براى اثبات مطلوب ميباشد.
اقسام قياس استثنائى
(782)قياس استثنائى بحسب جزء اول كه شرطيه است بر چهار
نام کتاب : منطق نوين مشتمل بر اللمعات المشرقيه فى الفنون المنطقيه نویسنده : الملا صدرا جلد : 1 صفحه : 531