نام کتاب : منطق نوين مشتمل بر اللمعات المشرقيه فى الفنون المنطقيه نویسنده : الملا صدرا جلد : 1 صفحه : 514
اشكال چهارگانه
از عبارت كتاب ما چنين استفاده ميشود كه در قياسهاى مركب از دو
منفصله نيز اشكال چهارگانه جارى ميشود. ظاهر عبارت قطب الدين رازى در شرح شمسيه[1]نيز همين است ليكن خواجه در منطق تجريد[2]ميگويد:
چون امتيازى بين دو مقدمه منفصله نيست شكلى از آن منعقد نميگردد.
و قبلا گفته شد كه افضل الدين كاشانى بكلى قياسيت آنرا انكار نموده
است. و بر فرض قياسيت و تشكيل اشكال در اعتبار و كيفيت انتاج آنها اختلاف بسيار
است. و كسيكه جوياى تفاصيل آنها باشد بمنطق شفا و منطق شرح تجريد علامه و كتاب
مطالع الانوار و كتب ديگر مراجعه كند.
اين سخن كه بطور اطلاق گفتهاند اشكال چهارگانه از آن تشكيل ميشود
باز خالى از مناقضه نميباشد زيرا چنانكه ذكر شد گفتهاند شرط صحت قياس مركب از دو
منفصله آنستكه هردو مقدمهاش موجبه باشد و اين با شرط صحت شكل دوم سازگار نيست.
بنابراين شكل دوم از دو منفصله تشكيل نميشود و نسبت بساير اشكال هم همه ضربها را
ندارد. ليكن براى تصوير اشكال مثالهائى ذكر ميشود.