(722) شكل سوم هيچگاه نتيجه كلى ندارد. زيرا اصغر كه در صغراى اين شكل بر اوسط حمل شده است. بر اين دلالت دارد كه اصغر فى الجمله بر اوسط صدق ميكند. و صدق محمول بر موضوع خود در سه صورت حاصل ميشود (اول) در جائيكه هردو مساوى در صدق باشند (دوم) در جائيكه محمول اعم از موضوع باشد (سوم) در جائيكه موضوع از محمول اعم و (چهارم) در موردى است كه هريك از موضوع و محمول از جهتى اعم و از جهتى اخص از ديگرى باشد.

(2/ 722) مثال اول: هر انسانى ناطق است. و هرانسانى خندان است. نتيجه: بعضى ناطقها خندانند.

مثال دوم: هر انسانى حيوان است. و هرانسانى ناطق است.

نتيجه: بعضى از حيوانها ناطقند.

مثال سوم: بعضى از حيوانها انسانند. و هرحيوانى جسم است.

نتيجه: بعضى از انسانها جسمند.

مثال چهارم: بعضى از انسانها سفيدند. و هرانسانى جسم است.

نتيجه: بعضى از سفيدها جسمند.

بنابراين صدق محمول بر موضوع خود دلالت بر صدق كلى هيچ يك از دو طرف بر ديگرى ندارد و هرگاه از يك طرف كلى باشد بر آن دلالت نميكند كه از طرف ديگر هم صدق كلى حاصل است مثل آنكه هرگاه گفته شود هرانسانى حيوان است. و هرانسانى ناطق است لازم‌