[شكل سوم‌]

شرايط صحت شكل سوم‌

(679) شكل سوم نيز بحسب كم و كيف و جهت سه شرط دارد.

و لفظ «مغكاين» را رمز شرط كمى و كيفى آن قرار داده‌اند.

(680) «شرط اول» صغراى اين شكل بحسب كيف بايستى موجبه باشد. زيرا:

«اولا» چنانكه در شكل اول گفته شد حكم در كبرى بر اوسط شده است تا محموليرا كه اكبر است و براى اوسط ايجاب يا سلب گرديده بتوسط اوسط براى اصغر نيز ايجاب يا سلب نمائيم. و اگر صغرى موجبه نباشد اصغر با اوسط اتحادى ندارد تا حكم اوسط براى اصغر ثابت گردد زيرا حكم مباين بمباين ديگر سرايت نميكند.

(681) «ثانيا» اگر صغرى موجبه نباشد در موارد متعددى كه اجزاء قياس از جهت كم و كيف و ساير شرايط يكسان هستند اختلاف پديد آمده و گاهى نتيجه صحيح موجبه و گاهى سالبه ميباشد. و اختلاف نتيجه با اتحاد شرايط نشانى باطل بودن قياس و دليل بر آن استكه بين مطلوب و قياس رابطه وجود نداشته و مطلوب لازم قياس نميباشد.

(682) بيان اختلاف آنستكه اگر صغرى سالبه باشد از دو حال خارج نيست يا صغرى و كبرى هردو سالبه‌اند و يا صغرى سالبه و كبرى موجبه ميباشد.

در صورت اول كه هردو سالبه باشند. اگر در صغرى يكى از انواع را از نوع ديگريكه مباين با آنست سلب كنيم. و در مقدمه ديگر- 28-